سروش / رادیو کوچه
پنجم آذرماه، سال‌روز درگذشت دولت‌مرد و روشنفکر بزرگ ایران «محمدعلی فروغی» است. او که به لقب ذکاالملک شهرت دارد در سال 1321 در 67 سالگی درگذشت. به اعتقاد برخی وی نمونه‌ی اعلای یک سیاستمدار خوش نام و خوش فکر بود و ضمن داشتن چندین پست وزارت و نخست وزیری در کارنامه‌ی سیاسی خویش، تالیفات ارزشمند بسیاری نیز در حوزه‌ی فلسفه و ادبیات و تاریخ دارد.
محمدعلی فروغی (ذکاالملک دوم) فرزند محمدحسین ذکاالملک اول در سال ۱۲۵۴ خورشیدی در تهران زاده شد. پدرش محمدحسین خان اهل اصفهان و در آن جا متولد شده بود.
محمدعلی فروغی تحصیلات خود را نزد پدرش آغاز کرد. پس از آموزش زبان پارسی به آموختن مقدمات عربی و قرآن و شرعیات پرداخت. پس از آن ادبیات زبان های فارسی و عربی را فراگرفت و در آموزش فلسفه و عرفان و حسن خط همت گماشت و ابتدا زبان فرانسه و بعد زبان انگلیسی را به خوبی فراگرفت و وارد دارالفنون ناصری شد و مدتی هم به علم طب روی آورد.
وی ابتدا در دارالفنون به تحصیل طب پرداخت ولی چون کادر علمی ضعیفی در دارالفنون بود و شخصن نیز به آن رشته علاقه‌ای نشان نمی‌داد به فلسفه و تاریخ و ادبیات روی آورد و ضمن تحصیل در دارالفنون به مدرسه صدر، مروی و سپهسالار رفت و فلسفه اسلامی را فراگرفت و بدلیل عدم آشنایی با زبان فرانسه جزوه هایی که حاوی شرح زندگی فلاسفه غرب بود به فارسی ترجمه کرد و حاصل این ترجمه ها به صورت کتاب «سیر حکمت در اروپا» درآمد.
در سال 1317 هـ ق که میرزا نصرالله خان مشیرالدوله به تشویق دو فرزند خود موتمن الملک و مشیرالملک (بعدها مشیرالدوله) مدرسه عالی علوم سیاسی را بنیاد نهاد، محمدحسین فروغی به استادی آنجا برگزیده شد و فرزندش نیز به ترجمه تاریخ برای دانشجویان پرداخت و پس از چندی معلم تاریخ در مدرسه سیاسی شد. پس از مدتی محمدحسین ذکاءالملک رییس آن مدرسه شد و فرزندش را به معاونت انتخاب کرد. این وضع تا اوایل مشروطیت ادامه داشت.
فروغی ضمن داشتن چندین پست وزارت و نخست وزیری در کارنامه‌ی سیاسی خویش، تالیفات ارزشمند بسیاری نیز در حوزه‌ی فلسفه و ادبیات و تاریخ دارد
در این سال ذکاءالملک درگذشت و لقب و شغلش را از طرف محمدعلی شاه به فرزند ارشد او واگذار کردند و محمدعلی ذکاءالملک به ریاست مدرسه عالی علوم سیاسی منصوب شد.
پس از صدور فرمان مشروطیت و تشکیل مجلس اول که در حقیقت مجلس موسسان بود فروغی برای ریاست دبیرخانه دعوت شد و کار اداری مجلس را انجام می داد.
در انتخابات دور دوم مجلس شورای ملی محمدعلی فروغی به نمایندگی مردم تهران و پس از چندی به ریاست مجلس انتخاب شد و چند ماهی در آن سمت بود تا جای خود را به موتمن الملک پیرنیا داد و او به نیابت ریاست انتخاب شد.
چند بار وزیر و یک بار رئیس دیوان عالی تمیز (دیوان کشور) شد. در ۱۳۰۴ پس از تصویب انقراض دودمان قاجار کفیل نخست‌وزیری شد و با شروع سلطنت پهلوی اولین نخست‌وزیر رضاشاه شد.
فروغی به دلیل وساطت برای اسدی(پدر دامادش)، نایب‌التولیه آستان قدس رضوی مغضوب رضاشاه و خانه نشین شد و به‌کارهای ادبی و فرهنگی پرداخت. با اشغال ایران در سوم شهریور ۱۳۲۰ باز نخست‌وزیر شد و در انتقال سلطنت از رضاشاه به پسرش محمدرضا پهلوی نقش مهمی داشت.
سرانجام محمد علی فروغی، فردی که به باور برخی نمونه‌ی اعلای یک سیاستمدار خوش نام و خوش فکر بود و ضمن داشتن چندین پست وزارت و نخست وزیری در کارنامه‌ی سیاسی خویش، تالیفات ارزشمند بسیاری نیز در حوزه‌ی فلسفه و ادبیات و تاریخ داشت در پنجم آذرماه سال 1321 بر اثر سکته قلبی درگذشت.
منابع
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
