سیمین/ رادیو کوچه
simin@koochehmail.com
در روزهای گذشته برای شما گزارش‌هایی داشتم از برگزاری پنجمین آرت اکسپوی مالزی و حضور هنر ایرانی در این نمایشگاه. امروز نیز در ادامه این گزارش‌ها نگاهی دارم به اهمیت حضور هنر ایران در این قبیل نمایشگاه‌ها و بازتاب این حضور در گفت وگوهایی با بازدید کنندگان، هنرمندان، مسوولان نمایشگاه و غرفه‌های ایرانی شرکت‌کننده در این نمایشگاه.
با من همراه باشید در گذری به این بازار هنری …
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
در طول برگزاری این نمایشگاه فرصت مناسبی داشتم تا با بازدیدکنندگان غیر ایرانی فراوانی دیدار و گفت وگو داشته باشم که البته دست قضا بسیاری از فایل‌های صدای این گفت وگوها را از بین برد. بسیار علاقه‌مند بودم تا ابراز احساسات این افراد را در ارتباط با نخستین دیدارشان از آثار هنری ایرانی یا حتا دیدار چند باره‌شان انتقال دهم. شاید بتوان گفت برای بسیاری از اهالی شرق آسیا به ویژه مالزی با وجود آن‌که در بسیاری از فضاهای معماری این کشور از هنر ایرانی استفاده شده و هم‌چنین موزه اسلامی این کشور سرشار از آثار هنری ایرانی اسلامی است، هنر ایران چندان شناخته شده نیست چنان‌چه برای خیلی از مردم دیگر کشورها. جوانان علاقه‌‌مندی زیادی به آثار ایرانی به ویژه عکاسی نشان می‌دادند و مجموعه‌داران و گالری‌داران بدشان نمی‌آمد چند اثری را به مجموعه خود بیافزایند. و البته برخی نیز به دلیل ناآشنا بودن با سبک آثار خوش‌نویسی هم‌چنین نام هنرمندان، ابتدا از بهای زیاد آثار تعجب می کردند!
اما با وجود آن که به نظر می‌رسید مالزیایی‌ها بیشتر آثار «رئال» را ترجیح می‌دهند و کم‌تر از آثار «آبستره» سر درمی آورند، اما آن چه تمامی این بازدیدکنندگان از مسوولان و دولت‌مردان گرفته تا هنردوستان اذعان داشتند این بود که هنر ایرانی بسیار متفاوت از آثار دیگر است و جای تامل دارد.
و آن‌ها که اندکی بیشتر از ایران می‌دانستند از حضور رنگ‌هایی به جز سیاه و سفید در این آثار خوش‌نویسی اسلامی شگفت‌زده شده بودند و انتظار داشتند تا با طیف گسترده‌تری از آثار هنری ایرانی نه‌تنها دوران اسلامی روبرو باشند از دوران‌های مختلف و حتا زرتشت.
آن‌ها می‌پرسیدند که چرا ما تنها از ایران آثار خوش‌نویسی می‌بینیم و چرا هیچ تصویر یا اثر آبستره‌ای نمی‌بینیم؟
اغلب بازدیدکننده‌گان ایرانی هم از این که حضور هنر ایرانی در خاج از کشور کم‌رنگ هست گله دارند و انتظار دارند آثار با ارزشی ببینند.
و «داتو مخریز ماهاتیر» (Dato’ Mukhriz Mahatir)، فرزند ماهاتیر محمد که عهده‌دار پست معاونت وزیر صنعت و تجارت بین‌المللی مالزی هست نیز در ارتباط با حضور آثار ایرانی در این نمایشگاه می‌گوید: «چند سالی است که این نمایشگاه برگزار می‌شود و ما شاهد هستیم حضور آثار هنری از خارج مالزی رشد خوبی داشته و ما چنین رشد جدی را در مورد هنر ایران نیز انتظار داریم.»
دیدار داتو مخریز ماهاتیر از آثار هنری ایرانی
او با بیان این‌که «ما اکنون در مالزی در حال تجربه هستیم و دوست داریم هنرهایی را از مناطق مختلف جهان تجربه کنیم»، می‌افزاید: «من فکر می‌کنم هنر شما خیلی ویژه و متفاوت‌تر است از آن‌چه ما عادت داریم بنابراین هنر ایرانی برای ما بسیار جذاب خواهد بود.»
و اما آقای «سیم پوجین»(SIM POJINN)، مدیر پروژه این نمایشگاه نیز با ابراز خرسندی از حضور دو گالری از ایران می‌گوید که هنر ایرانی در مالزی حضوری پرسابقه دارد و ردپای آن را می‌توان در موزه اسلامی مالزی به خوبی دید و این هنر با جامعه مالزی به ویژه مسلمانان به خوبی ارتباط برقرار کرده است.
او می‌افزاید:« من هم علاقه‌مندم بیشتر از هنر مدرن ایران بدانم. این را می‌دانم که بسیار پرمعناست. این آثار مثل آثار «محمد احصایی» که بسیار قوی است من نمی‌توانم بفهمم چه نوشته اما بسیار جذاب است هم‌چنین اثر عکاسی که از پروفسور ذکرگو هست که به نوعی با توجه به سوژه معماری آن توجه بسیاری از مردم مالزی را به خود جلب می‌کند با القای یک حس مشترک.»
او در مورد دعوت از گالری‌های بیشتری از ایران برای نمایشگاه‌های آینده می‌گوید که قرار است سفری به شیراز داشته باشد تا از آرت اکسپوی شیراز دیدن کند و بیشتر با گالری‌داران و هنر ایرانی آشناشود ضمن این که بازتاب استقبال از این دو گالری در نمایشگاه امسال نیز می‌تواند در دعوت بیشتر از گالری‌داران ایرانی موثر باشد.
اما با وجود این که یک موسسه هنری و گالری ایرانی برای نخستین بار امسال در این نمایشگاه شرکت کردند، ایرانی‌ها برای نخستین بار نیست که در این نمایشگاه حضور دارند و سال‌های گذشته هنرمندانی به طور انفرادی در این آرت اکسپو شرکت داشتند.
«اصغر یعقوبی» هنرمند شیرازی ساکن مالزی که پیش از این آثارش از طریق گالری مالزیایی «آرت سنی» در این نمایشگاه شرکت داشته، معتقد است با وجود حضور آثاری از هنرمندان بزرگ جهان هم‌چون پیکاسو، خوان میرو، تاپیس، دورر، سالوادور دالی، رامبراند و چند اثر از نقاشان قرن 19، امسال استقبال کم‌تری از نمایشگاه شده است.
اصغر یعقوبی در پنجمین آرت اکسپوی مالزی
او با اشاره به حضور دو گالری ایرانی در نمایشگاه و استقبال مردم از برخی از آثار آنان، می‌گوید که شاید با توجه به عدم شناخت مردم مالزی نسبت به هنر ایران، برگزاری این گونه نمایشگاه‌ها کمک شایان توجهی به ایجاد شناخت هرچه بهتر هنر ایران برای این بخش از آسیا خواهد بود هرچند با توجه به ویژگی هنر ایران نسبت به عمیق بودن آن و داشتن فرهنگ و پیشینه طولانی کارهای زیادی باید انجام شود و امیدواریم که در هنگام برگزاری رویدادها و نمایشگاه‌های هنری ضمن دعوت از طرف ایرانی در مالزی، هم‌وطنان عزیز ساکن مالزی با حضور خود از این کارها پشتیبانی کنند.
«محمد تیرانی» دیگر هنرمند ایرانی است که پیش از این در نمایشگاه شرکت کرده است. او می گوید: «در سال اول برگزاری آرت اکسپو مالزی گالری «ماه مهر» از ایران غرفه‌ای را به خود اختصاص داد که با وجود آثار برجسته هنری شرکت داده شده در اکسپو نتیجه مطلوبی به دست نیاورد. فروش بسیار پایین و هزینه‌های بالای نقل و انتقال آثار موجب دل‌سردی و عدم تمایل مدیران گالری برای شرکت در برنامه‌های بعدی اکسپو شد.
سال دوم اکسپو من به همراه خانمی هنرمند (پگاه سمائی) تنها شرکت کننده ایران در اکسپو بودیم. تعدادی از دوستان ایرانی خوب هنرمند در مالزی آثار خود را نیز برای نمایش و فروش در غرفه ما ارسال کردند. تنها 3 کار نقاشی از مجموعه آثار غرفه به فروش رفت که بخش کمی از هزینه‌های آماده‌سازی و بهای غرفه را پوشش می‌داد. در سال‌های بعدی غرفه‌ای به طور مستقل از ایران در اکسپو حضور پیدا نکرد تا این‌که امسال که دو موسسه هنری و گالری از ایران در اکسپو حاضر شدند.»
با توجه به افزایش چشم‌گیر جمعیت ایرانیان در مالزی و زمینه‌های غنی تاریخی ایرانیان در عرصه فرهنگ و هنر، میل و اشتیاق وافری به حضور در زمینه‌های فرهنگی کشور مالزی بین ایرانیان ساکن این کشور دیده می‌شود
او با تاکید بر این‌که اکسپوی سالانه مالزی با وجود تاریخ‌چه کوتاه آغاز به‌کارش به عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی-هنری در فضای هنرهای تجسمی مطرح شده، می‌گوید که با توجه به افزایش چشم‌گیر جمعیت ایرانیان در مالزی و زمینه‌های غنی تاریخی ایرانیان در عرصه فرهنگ و هنر، میل و اشتیاق وافری به حضور در زمینه‌های فرهنگی کشور مالزی بین ایرانیان ساکن این کشور دیده می‌شود.
به اعتقاد او کیفیت و تنوع آثار هنری در اکسپوی امسال نسبتن بهتر از سال‌های قبل به نظر می‌آمد. اگرچه بسیاری از گالری‌های شرکت‌کننده در سال‌های پیش در این دوره حاضر نشده بودند.
تیرانی می‌گوید: «حضور آثار ایرانی در اکسپو باعث جلب توجه بسیار از سوی ایرانیان و همین‌طور شرکت کنندگان دیگر کشورها شده است. رفتار صمیمانه و علاقه بسیار زیادی از سوی غیر ایرانیان برای دانستن درباره هنر و فضای ایران وجود دارد و بیشتر بازدیدکنندگان از اهمیت و جایگاه ارزش‌مند تاریخی ایرانیان در زمینه هنر و فرهنگ صحبت می‌کردند و ایجاد زمینه مطالعه و آشنایی بازدیدکنندگان با هنر ایرانی موجب رفتاری دوستانه و به دور از بدبینی رایج شده است.
دکتر ماندانا برکشلی در غرفه موسسه هنر و هویت
دکتر «ماندانا برکشلی» نیز که با عنوان مدیر موسسه هنر و هویت با آثاری در زمینه خوش‌نویسی معاصر و عکاسی در این نمایشگاه حضور دارد از تجربه این نخستین حضور این دو موسسه و گالری ایرانی چنین می‌گوید: «جای خالی هنر ایران در این چند سال که فعالیت‌های خوبی در زمینه هنر معاصر بین‌المللی در مالزی انجام شده به خوبی حس می‌شده . در این چند روز استقبال خیلی خوبی شده و فکر می‌کنم به این علت است که هم مالزیایی‌ها زیاد با هنر معاصر ایران آشنا نبودند و هم سایر کشورها و این شوری در ما ایجاد کرد تا سال‌های آینده هم در این نمایشگاه حضور داشته باشیم. »
او با اشاره به این که هم بازدیدکنندگان ایرانی خیلی خوش حال بودند که یک حرکتی افتخارآمیز در مالزی انجام شده هم استقبال مالزیایی‌ها و خارجی ها خوب بوده و در مقایسه با این چند سال، امسال استقبال و فروش بیشتری انجام شده درباره علت این افزایش استقبال می‌گوید: «خود فعالیتی که مالزی در شناساندن هنر به مالزیایی‌ها اعم از مالایی، چینی و هندی انجام داده، باعث شده دانش عمومی این مردم نسبت به هنر افزایش پیدا کند از طرفی حرکت خود ما هم در طول این چند سال با برگزاری نمایشگاه‌ها و سمینارهای مختلف سعی کردیم هنر ایران را بشناسانیم در این زمینه تاثیر داشته و هرچند که نمی‌توان گفت الان هنر ایرانی جایگاه خود را (در این کشور) دارد اما به آن سمت پیش می‌رود و مردم در حال برقراری ارتباط با هنر ایران هستند.
به هر حال این یک حرکت بدون توقف است و باید هم پای اتفاقات هنری ایران پیش برویم و آن‌ها را انعکاس بدهیم.
ضمن این که هنوز روی هنر معاصر ایران خیلی کار نشده و جای این هست که این‌کار انجام شود که من فکر می کنم این شروع خوبی بوده که انجام دادیم در این زمینه.»
«محمدحسن گلبن حقیقی» رئیس گالری «هنر شیراز» نیز که برای نخستین بار است در این بازار هنری شرق آسیا شرکت داشته بر لزوم حضور قوی‌تر هنر ایرانی در این گونه بازارها هم‌چنین حمایت دولت و نهادهای مرتبط با این بخش در زمینه این حضور تاکید دارد.
غرفه گالری هنر شیراز
او می‌گوید: «چندان کار جدی در رابطه با معرف ایران در این سال‌ها صورت نگرفته با وجود پیوندهای عمیقی که بین مردم ایران و شرق آسیا وجود داشته و آن‌ها از طریق راه ابریشم از هزاران سال پیش در ارتباط تجاری و فرهنگی بودند اما در این مدت اخیر هیچ فعالیت جدی در رابطه با پیوند بین دو فرهنگ صورت نگرفته به صورتی که بازدیدکنندگان به نوعی بسیار متعجبانه به کارهای ما نگاه می‌کنند و گویی برای نخستین بار است که با این کارها آشنا می شوند و این نشان می‌دهد که هم گالری دار هم وزارت فرهنگ و ارشاد هم مجموعه‌های فرهنگی در این منطقه کم فعالیت کردند.»
به اعتقاد آقای گلبن متفاوت بودن آثار ایرانی نسبت به آثار دیگر از ویژگی‌های این نمایشگاه است و استقبالی که می‌کنند نشان می‌دهد که علاقه‌مند هستند اطلاعاتشان را افزایش دهند.
او با اشاره به بازدید سلطان «پرلیس» و وزیر توریسم مالزی از غرفه هنر شیراز می‌گوید: «باید کار بیشتری را انجام داد. ما هیچ رفتار ضد ایرانی در اینجا نمی‌بینیم و همه علاقه مند هستند و جا دارد که کار بیشتری در زمینه ایجاد این شناخت و ارتباط فرهنگی صورت بگیرد.»
او تاکید می‌کند این حرکت‌هایی که صورت می‌گیرد حتمن باید با حمایت دولت همراه باشد چراکه بخش خصوصی نمی‌تواند به تنهایی و با هزینه‌های شخصی این کار را انجام دهد و حداقل در سال‌های اول باید این حمایت از سوی مسوولان و حتا رایزنی‌های فرهنگی که در این کشورها هستند در حمایت از هنرمندان صورت بگیرد.
«علیرضا کاظمی» مدیر گالری «شمسه» تهران است که از سال 2001 فعالیت خود را در مالزی آغاز کرده و اکنون با هم‌کاری موسسه هنر و هویت آثار فاخری از هنرمندان معاصر ایرانی را در این نمایشگاه عرضه کرده است. او که تجربه‌ای چندین ساله در شرکت در بازارها و نمایشگاه‌های هنری خارج از کشور را دارد این نمایشگاه را از نظر کیفی به دلیل حضور هنرمندان بومی این کشور، چندان قوی نمی داند و می‌گوید:«در خصوص ارایه هنرهای ایرانی و اسلامی جنوب شرق آسیا خیلی بکر بوده و از سال 2001 که فعالیت خود را آغاز کردیم در این منطقه تلاش کردیم مردم این منطقه را با هنر ایرانی آشنا کنیم. به هر حال با وجود یک وجه مشترک که اسلام هست به نظر می‌رسد مردم مالزی روز به روز بیشتر به هنر ایرانی و اسلامی علاقه‌مندتر شوند و این در حالی است که در دنیا هم موج جدیدی در رابطه با هنر اسلامی ایجاد شده که در کشورهای حوزه خلیج فارس نیز دیده می‌شود و تاثیر این موج به این جا هم خواهد رسید.»
کاظمی نیز بر تاثیر برگزاری این نمایشگاه‌ها به ایجاد شناخت بیشتر از هنر ایرانی تاکید می‌کند.
با امید به درخشش هنر ایرانی در سطح جهان و حمایت همه جانبه مسوولان و مردم از هنر و هنرمندان ایرانی در هر نقطه از دنیا.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
