شراره سعیدی/ رادیو کوچه
با اوج‌گیری تنش در فضای سیاسی کشور٬ و تضاد رییس‌جمهوری با مجلس شورای اسلامی و دولت با وجود شرایط حساس ناشی از جنگ٬ بنی‌صدر وقوع «بن‌بست» را اعلام کرده و برگزاری «رفراندوم» را عنوان و «نهضت آزادی» نیز از طرح بنی‌صدر اعلام حمایت کرد. روزنامه‌های انقلاب اسلامی «بنی‌صدر»٬ میزان «نهضت آزادی» و نشریه مجاهد ارگان سازمان مجاهدین خلق٬ تحلیل‌ها و مواضعی مشابه٬ برای اثبات وجود بحران غیرقابل حل و ضرورت رجوع مستقیم بـه آرای عـمومی٬ منتشر کردند.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
مسعود رجوی طی نامه‌ای با تبریک به رییس‌جمهوری به خاطر ارایه تز رفراندوم٬ او را در پی‌گیری این طرح تشویق نمود و تاکید کرد: «هیچ یک از حضرات را یارای حذف شما نیست… طرف دیگر٬ به خوبی می‌داند که شما چه از نظر سیاسی و چه به لحاظ اجتماعی در وضعی هستید که اگر بخواهید و اگر بایستید می‌توانید فی‌الواقع جاروی‌اش کنید.»
در آن زمان شایعه‌ها از درون دفتر رییس‌جمهوری حاکی از آن بود که «دو روز در میان مسعود رجوی و موسی خیابانی با بنی‌صدر جلسه دارند و دقیقن هر کاری که دارد انجام می‌گیرد توسط این‌ها هدایت می‌شود.»
هاشمی رفسنجانی در خاطرات خود به دریافت خبر ملاقات مخفی رجوی بـا بنی‌صدر در خانه خواهرش٬ در اردیبهشت 60 اشاره می‌کند و می‌نویسد:
«هم‌کاری رییس‌جمهوری با سران گروهی که درصدد مبارزه مسلحانه با جمهوری‌اند و تحت تعقیب مقامات‌اند٬ عجیب و غیرقابل تحمل است، مخصوصن که امام فرموده٬ (بنی‌صدر) با آن‌ها درگیر شود.»
در همین راستا آقای خمینی در دیدار با نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ 6 خرداد 60 طی سخنان مشروحی ضمن حمایت کامل از مجلس به تحلیل شرایط کشور پرداخت. او در سخنان خود مواضع آشکار و قاطعی در برابر طرح بن‌بست و رفراندوم ارایه داد و رییس‌جمهوری و متحدان‌اش را نسبت بـه طرح این مطلب هشدار داد:
«…نگویید که ملت با من است٬ ملت با اسلام است٬ نه با من است نه با شما و نه با دیگری… ملت اسلام را می‌خواهد. ملت شخص نمی‌خواهد…شما به بن‌بست رسیدید. اشتباه می‌کنید. مملکت اسلام که به بن‌بست نمی‌رسد… این مردم٬ اسلام را می‌خواهند. اگر پای‌تان را از اسلام کنار بگذارید٬ این طلبه‌ای که اینجا نشسته با کمال قوا با شما مخالفت می‌کند… آقای رییس‌جمهوری حدودش در قانون اساسی هست. یک قدم آن ور بگذارد من با او مخالفت می‌کنم… نمی‌شود از شما پذیرفت که ما قانون را قبول نداریم… همه باید مقید به این باشید که قانون را بپذیرید ولو برخلف رای شما باشد… اگر می‌خواهید که از صحنه بیرون‌تان نکنند بپذیرید قانون را…»
آقای بهشتی رییس دیوان عالی کشور نیز در مصاحبه مطبوعاتی خود با اشاره به اصلی بودن و تقدم موضوع جنگ در آن شرایط٬ در مورد رفراندوم چنین اظهار نظر کرد:
«طرح مسئله رفراندوم درست به منظور تضعیف جمهوری اسلامی٬ تضعیف قانون اساسی٬ مجلس و دولت است… ملت باید در مقابل هر نوع ندا و آوایی که در جهت خلاف ثبات وضع است بایستد. این‌که برخی از روزنامه‌ها می‌کوشند٬ بگویند در جمهوری اسلامی٬ امروز یک بحران است و راه حل این بحران را در رفراندوم و چیزهای دیگر جست‌وجو می‌کنند٬ این کارها اصلن به منظور ایجاد بحران صورت می‌گیرد.»
سازمان مجاهدین در سرمقاله اولین شماره نشریه مجاهد پس از سخنان آقای خمینی٬ بر دیدگاه خود مبنی بر وجود بن‌بست سیاسی تاکید مجدد کرد و شرایط کشور را مشابه سال آخر حکومت پهلوی توصیف نمود. سازمان در این موضع‌گیری با تهدید تلویحی به احتمال «وقوع انفجار» و «ساعت صفر»٬ رفراندوم پیشنهادی بنی‌صدر را تنها راه خروج مسالمت‌آمیز از بحران برشمرد و مقابله خود با آیت‌اله خمینی را آشکارتر کرد.
بنی‌صدر نیز در مصاحبه مطبوعاتی خود مجددن بر موضع خود پافشاری کرد و انگیزه اصلی خود از طرح این موضوع را جلوگیری از تضعیف خود برشمرد و موقعیت خود را در «مخاطره» توصیف کرد. وی هم‌چنین در سخن‌رانی پای‌گاه هوایی شیراز٬ برخلف توصیه آقای خمینی مطالب تندی علیه سایر قوا به ویژه قوه قضاییه ایراد نمود و تصریح کرد: «من در خطی که هستم با استقامت می‌ایستم.»
هیت سه نفره حل اختلاف نیز سخن‌رانی و مصاحبه مزبور را تخلف از فرمان رهبر و قانون اساسی اعلام نمود و تخلف دو روزنامه انقلاب اسلامی و میزان را نیز محرز دانست. و سخن‌گوی این هیت با قرائت اصل 59 قانون اساسی در مورد شرایط همه‌پرسی عمومی گفت:
«مراجعه به آرا عمومی در اختیار هر کس نیست٬ بلکه باید در مجلس مطرح شود و اگر دو‌سوم مجموع نمایندگان مجلس موافق بودند آن وقت می‌توان به آرا عمومی مراجعه کرد٬ ولی آقای بنی‌صدر در هیچ کدام از دو مصاحبه اخیرشان به این قسمت آخر اصل تصریح نمی‌کنند.»
آقای بنی‌صدر هم در پی اعلام نظر هیت مزبور که یک عضو آن نماینده شخص خودش بود٬ به رغم اصرار بر درستی مواضع قبلی خود و خلاف‌‌گویی سخن‌گوی هیت٬ طی نامه‌ای به اشراقی نماینده رییس‌جمهوری٬ اعلام کرد:
«این جانب هم در ابتدا که طرح کردم و هم در مصاحبه٬ نظرم به ترتیبی بود که در قانون اساسی پیش‌بینی شده است.»
از سویی روشن بود که در مجلسی که اکثریت نمایندگان آن از منتقدان جدی آقای بنی‌صدر بوده و با برنامه‌های سیاسی وی هیچ‌گونه هم‌راهی نداشتند٬ اساسن امکان تـصویب طرح رفراندوم از ابتدا غیرممکن و منتفی محسوب می‌شد و هیچ‌گاه کم‌ترین احتمالی بر انجام این کار از طریق مجلس وجود نداشت.
در همان ایام سید محمد خاتمی طی چهار شماره روزنامه کیهان سرمقاله‌ای با عنوان «آرا عمومی» نوشت و با بررسی تفصیلی موضوع از جمله تاکید کرد: «طرح مسئله‌ای به نام بن‌بست» چیزی جز یک هیاهو که به ایجاد جو و آن‌گاه سواستفاده از احساسات مردم می‌انجامد نیست.» وی طرح رفراندوم را پل زدن بر روی قانون اساسی توصیف کرد و آن را برخلاف قانون٬ مصلحت کشور و شرایط جنگی برشمرد.
هم‌چنین آقای بنی‌صدر از موضع قبلی خود درباره خلع سلاح هم به گونه‌ای دیگر عقب‌نشینی کرد. وی در مصاحبه مطبوعاتی تصریح کرد که اگر به بهانه‌ی نبود امنیت قضایی هر گروهی به خود٬ حق به دست گرفتن اسلحه را بدهد٬ می‌شود قانون جنگل. البته وی در این مصاحبه برقراری کامل امنیت و خلع سلاح را٬ توامان٬ به «فرصت مناسب بعد از پایان جنگ» موکول کرد.
دادستان کل انقلاب علی قدوسی در چهاردهم خرداد ٬60 طی اطلاعیه‌ای پیرو اطلاعیه 10ماده‌ای قبلی٬ به گروه‌ها آخرین اخطار را برای تحویل سلاح اعلام نمود.
در این اطلاعیه با اشاره به آشوب‌گری و تشنج‌آفرینی بعضی از گروه‌ها و عدم رعایت قانون توسط آن‌ها درخواست شد که سریعن سازمان‌های مسلح٬ سلاح‌های خود را تحویل داده و با اعلام خط‌مشی جدید در «چارچوب قانون اساسی و قوانین جاری کشور به فعالیت آزاد اجتماعی و سیاسی بپردازند.»
در انتهای این اطلاعیه تاکید شده بود: «به گروه‌های آشوب‌گر و هرج و مرج‌طلب اخطار می‌شود که در صورت ادامه این روش با آنان به شدت رفتار خواهد شد.»
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
