«بی‌نظیر بوتو؛ دختر سرنوشت»

فرزانه روشن/ رادیو کوچه

«من نیستم که این زندگی را انتخاب کرده‌ام این زندگی است که مرا انتخاب کرده‌است»

این توصیفی است که «بی‌نظیر‌بوتو» از زندگی پرفراز و نشیب خود در کتابش آورده‌است. خانواده بی‌نظیر بوتو مانند خانواده نهرو- گاندی در هند، یکی از مشهورترین خاندان سیاسی در جهان به شمار می‌رود.

فایل صوتی را از اینجا بشنوید

فایل را از این جا دانلود کنید

پدر بی‌نظیر، ذوالفقار علی بوتو، در اوایل دهه 70 میلادی نخست‌وزیر پاکستان بود، دولت وی یکی از معدود دولت‌های غیرنظامی پاکستان پس از استقلال این کشور محسوب می‌شد اما در پس یککودتای نظامی در سال 1977 توسط ژنرال ضیاء‌الحق دستگیر، به اتهام قتل زندانی و دو سال بعد اعدام شد.

بی‌نظیر‌‌بوتو در تاریخ 21 ژوئن 1953 در کراچی متولد شد و دوران تحصیل خود را در دانشگاه کراچی و راولپندی گذراند و در سال ‌‌1969 ‌وارد دانشگاه‌هاروارد آمریکا شد. او از سال 1973 در دانشگاه‌‌ ‌آکسفورد در رشته‌های قانون و اقتصاد تحصیل کرد. پس از آن بود که بوتو به فکر‌ ‌فعالیت‌های سیاسی افتاد و تصمیم گرفت به پاکستان بازگردد و فعالیت‌های سیاسی‌اش را‌ ‌از «حزب مردم» آغاز کند.

بی‌نظیر طی فعالیت‌های سیاسی‌اش با خطرات بسیاری روبرو‌‌ ‌شد به طوری که به دلیل مخالفت با حکومت نظامی ژنرال ضیاء‌الحق، رئیس‌جمهور وقت‌‌ ‌پاکستان بازداشت و به حبس خانگی محکوم شد. پس از آن ضیاء الحق، بوتو را به انگلیس‌‌ ‌تبعید کرد .وی در سال 1986 به پاکستان بازگشت و دو سال بعد هنگامی که ژنرال ضیا بر اثر انفجار هواپیمایش کشته شد، وی به عنوان اولین نخست وزیر زن منتخب در یک کشور اسلامی به قدرت رسید.

بی‌نظیر بوتو دو مرتبه طی‌ سال‌های 1990 تا 1998 و1993 تا 1996 سمت نخست‌وزیری پاکستان را برعهده داشت؛ اما به اتهام فساد مالی از‌‌ ‌سمتش برکنار شد. بی‌نظیر بوتو و همسرش، آصف علی زرداری، با اتهامات متعددی مبنی بر فساد مواجه بوده‌اند، اما تاکنون هیچ‌کدام از این اتهامات در دادگاه ثابت نشده‌است. به دنبال این اتهامات، بوتو از کشورش خارج شد و به مدت نزدیک به  هشت سال در تبعیدی خود خواسته در دبی و لندن به فعالیت‌های خود ادامه داد.

با کودتای پرویز مشرف، در اکتبر سال 1999 و تحولات بعدی آن که حدود دو سال بعد منجر به تبعید نواز شریف، نخست‌وزیر سابق پاکستان از کشور شد، بی‌نظیر و شریف، این دو نخست‌وزیر سابق به رغم اختلاف‌هایی که با هم داشتند برای مخالفت با حکومت نظامی مشرف هم‌کاری‌هایی را شروع کردند.

در اوایل سال 2007 مشرف مذاکرات پنهانی را با بوتو برای آن‌چه که «تقسیم قدرت» در برخی از محافل عنوان می‌شد انجا‌م داد که نتیجه نهایی این مذاکرات بازگشت بوتو به کشور در 18 اکتبر همین سال بود. علی‌رغم استقبال چشم‌گیر مردم، بوتو در همان ساعات اولیه ورودش به پاکستان و در کراچی مورد حمله‌ ‌تروریستی قرار گرفت، اما به خود وی آسیبی نرسید. طی این حمله که کاروان حامل بوتو را‌‌ ‌هدف قرار داده‌بود، 135 تن کشته و 320 تن دیگر زخمی شدند. ‌

«ترور بوتو»‌ ‌

سرانجام پس از چندین رشته ترور ناموفق، بی‌نظیر‌ ‌بوتو در تاریخ 27 دسامبر 2007 (6 دی 86) در یک حمله تروریستی در شهر‌‌ ‌راولپندی در استان پنجاب به قتل رسید. انتشار خبر‌‌ ‌ترور بی‌نظیر بوتو باعث بهت و حیرت بسیاری در سراسر جهان شد، اما گویا این خبری بود‌‌ ‌که همگان انتظار آن را داشتند. از زمان بازگشت بی‌نظیر بوتو از تبعید به پاکستان‌ ‌مدت زیادی نمی‌گذشت، اما این مدت کوتاه، سه سوء قصد متوجه وی شد که آخری در نهایت‌‌ ‌باعث قتل وی شد. ‌

به دنبال ترور بی نظیر بوتو، بی ثباتی در پاکستان‌ ‌تشدید شد و تظاهرات سراسر این کشور را فرا گرفت. از جمله تحولات مهم پس از ترور‌‌ ‌بوتو، می‌توان به انتخاب «فهمیده میرزا» به عنوان رئیس مجلس، «یوسف رضا گیلانی» به عنوان‌‌ ‌نخست‌وزیر، استعفای مشرف از ریاست ارتش و سپس از ریاست‌جمهوری و انتخاب «آصف علی‌ ‌زرداری» همسر بوتو به عنوان رئیس‌جمهور جدید پاکستان اشاره کرد. ‌

انتخاب خانم «فهمیده میرزا» به عنوان رئیس مجلس‌‌ ‌پاکستان که از لحاظ چهره و حتی تفکرات سیاسی بسیار شبیه به بی‌نظیر بوتو، نخست ‌وزیر‌‌ ‌فقید پاکستان بود، نشان دهنده جو غالب لیبرالیستی در عرصه جدید سیاسی پاکستان‌ ‌بود که با شکست قابل توجه حامیان پرویز مشرف و متحدان جدی و سرسخت آمریکا بر این‌ ‌کشور حاکم شد. حمایت‌های مردمی از حزب مردم پاکستان که رهبری آن را بی‌نظیر بوتو‌‌ ‌برعهده داشت پس از ترور وی به شدت افزایش یافت و همین امر در ترفیع حزبش تا کسب‌ ‌رتبه اول در انتخابات پارلمانی کمک شایانی کرد.

تلاش براى احیاى دموکراسى در پاکستان همه جد و جهد بى نظیر بوتو بود. هشت سال زندگى در تبعید را با آرزو و در اندیشه مبارزه با افراط‌گرایی مذهبی از چهره کشورش سپرى کرد. او از دنیاى افکار پدرش ذوالفقار على بوتو به پاکستان امروز راه گشوده بود. دو پایه این میراث خاندانى، اسلام و دموکراسى بود

آصف علی زرداری، همسر بی‌نظیر بوتو و رهبر کنونی‌ ‌حزب مردم (حزب بوتو) از سوی قانون‌گذاران پاکستانی در روز 6 سپتامبر 2008 (‌‌16 ‌شهریور 87) به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب و به یکی از قدرتمند‌ترین رهبران‌‌ ‌غیرنظامی در طول تاریخ 61 ساله استقلال پاکستان بدل شد.

تلاش براى احیاى دموکراسى در پاکستان همه جد و جهد بى نظیر بوتو بود. هشت سال زندگى در تبعید را با آرزو و در اندیشه مبارزه با افراط‌گرایی مذهبی از چهره کشورش سپرى کرد. او از دنیاى افکار پدرش ذوالفقار على بوتو به پاکستان امروز راه گشوده بود. دو پایه این میراث خاندانى، اسلام و دموکراسى بود.

بی نظیر، الگوی رهبری محبوب، زن و مسلمان درجهان سوم بود، فاکتورهای که هر کدامش به تنهایی در تاریخ سیاسی شرق می‌تواند مهم و تاثیرگذار باشد. وی نمادمقاومت، شجاعت و وطن‌دوستی نه تنها در پاکستان یا خاورمیانه بلکه در جهان بود.

«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»