حمید جعفری / رادیو کوچه
عصر روز سه‌شنبه 15 دی، نشست نقد و بررسی کتاب «ادبیات چیست»، نوشته ژان پل سارتر و ترجمه ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی با حضور ضیاء موحد، حسین معصومی همدانی و ابوالحسن نجفی در محل شهر کتاب مرکزی برگزار شد.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
فایل را از این جا دانلود کنید
سخنران اول این نشست، ابو الحسن نجفی بود. نجفی با اشاره به اهمیت آرای ادبی و فلسفی ژان پل سارتر، کتاب «ادبیات چیست» او را به عنوان آغازگر و منشاء تمام بحث‌هایی که تاکنون پیرامون ماهیت ادبیات شده است، معرفی کرد.
وی با بیان اینکه این کتاب اگر مهمترین اثر درباره معنای ادبیات نباشد دست کم مشهورترین آن است، عنوان کرد: «به گفته یکی از منتقدان آمریکایی این اثر مهمترین جوابی است که قرن بیستم به پرسش «ادبیات چیست» داده است.»
وی سپس با اشاره به نظریه مطرحی در مردم‌شناسی یادآور شد: «برخلاف دیدگاه مشهوری که خودخواهی را مهمترین انگیزه حیات آدمی معرفی می‌کند نظریه معروفی در مردم‌شناسی هست که بخشش و دهش را مهمترین انگیزه در آدم می‌داند. »
نجفی در ادامه با اشاره به دیدگاه سارتر در این زمینه تصریح کرد: «به اعتقاد او ادبیات یکی از مهمترین بخشش‌هایی است که انسان می‌کند چون اساسا هیچ کس برای خودش نمی‌نویسد بلکه مخاطبان را در نظر دارد. »
ضیاء موحد دومین سخنران این نشست بود که سخنان خودش را با بحثی در چارچوب فلسفی سارتر آغاز کرد.
وی با طرح این پرسش که تکیه بر آزادی و تعهد سارتر بر چه بنیادی استوار است، توضیح داد: «اساسن فلسفه اگزیستانسیالیسم آنچنان که سارتر از آن نام می‌برد بسیار مهم است و ما برای فهم دیدگاه‌های سارتر باید با این فلسفه آشنا باشیم. »
وی افزود: «درست است که آباء اصلی اگزیستانسیالیسم نیچه، یاسپرس و کی‌یرکه‌گارد هستند اما این فلسفه با نام سارتر گره خورده و از آنجا که او به مسائل ملموس و مخصوصا جزئی می‌پردازد و ارتباطش با علوم انسانی و سیاست زیاد است، شهرت زیادی پیدا کرد. به گفته موحد سارتر هم فیلسوفی است که نظام منسجمی دارد و هم یک نویسنده هنرمند است و توضیح این مساله که یک فیلسوف چطور می‌تواند هنرمند هم باشد، کار دشواری نیست. »
در ادامه این جلسه معصومی همدانی به بحث پیرامون شخصیت سارتر و نیز کتاب «ادبیات چیست» پرداخت.
وی اظهار داشت: من به عنوان کسی که این کتاب را دوبار یکی در زمان چاپ اولش یعنی حدود 40 سال پیش و بار دیگر بعد از چاپ دوم کتاب یعنی چند شب قبل خوانده‌ام گواهی می‌دهم که این کتاب امروز بیشتر به درد ما می‌خورد.
وی ادامه داد: من وقتی برای بار دوم داشتم این کتاب را می‌خواندم با خودم فکر کردم چه‌قدر از حال و هوای کتاب دورم و بعد دیدم که این دوری نه تنها خوب نیست بلکه خسران بار نیز هست.
معصومی همدانی با اشاره به شرایط خاص جهانی در سال 1947 یادآور شد: وقتی سارتر در آن سال «ادبیات چیست» خودش را منتشر می‌کرد همه چیز با امروز فرق داشت و دورانی بود که تازه فرانسه از اشغال آلمانی‌ها درآمده بود.
وی با بیان اینکه سارتر این کتاب را در فضایی چپ نوشته است، اذعان کرد: با این همه تعهد و مسئولیتی که او از آن نام می‌برد چیز تازه‌ای است و با آن تعهد و مسئولیتی که کمونیست‌ها از آن حرف می‌زند فرق دارد.
به مانند همیشه، پرسش و پاسخی نیز، در انتهای این نشست، برگذار شد.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
