سیمین/ رادیو کوچه
امروز روز جمعه است و آخرین روز هفته برای خیلی از کشورها و روز قبل از تعطیلات آخرهفته برای خیلی کشورهای دیگر. همیشه به یاد دارم روز جمعه هم خوشحالم می کرد و هم ناراحت. خوشحالی اش به خاطر تعطیلی و استراحت و خوابیدن تا دیروقت بود و ناراحتی‌اش حس نوستالزیکی که در عصرهای جمعه بوجود می‌آمد، حسی که می‌توان گفت برای همه نوعی حس مشترک است …
تا به حال فکر کردید که چرا روزهای هفته حس‌های مختلفی به انسان القا می‌کنند یا چه معانی می‌توانند داشته باشند؟
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
روزهای هفته برای خودشان شخصیت‌های منحصر به فردی دارند و تاریخچه و داستانی پشت نام هریک وجود دارد. گفته می‌شود روزهای هفته می‌توانند سرنوشت شما را تغییر بدهند، می‌توانند روی نفس کشیدن، غذا خوردن و کار کردنتان اثر بگذارند و خلاصه می‌توانند همه زندگی‌تان را با خصوصیاتشان متاثر کنند.
ادیان سه گانه ابراهیمی، 7 روز هفته را به 7 سیاره باستانی خورشید، ماه، مریخ، عطارد، بهرام، ناهید و کیوان نسبت می‌دهند و برای هر کدام معنا و دلیل خاصی در نظر دارند.
از زمانی که بابلی‌ها نام‌گذاری روزهای هفته را در جهان باب کردند، قرن‌ها می‌گذرد و در این مدت اغلب اسم‌هایی به زبان‌های مختلف برای روزهای هفته ساخته شده‌است که با سیاره مربوط به همان روز ارتباط داشته است.
«شنبه»؛ ایران باستانی‌ها به شنبه که اولین روز هفته هم بود، «کیوان شید» می‌گفتند. «کیوان» یا «زحل» بعد از مشتری بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی است. شید به معنی نور و روشنایی است. در تقویم میلادی، شنبه روز تعطیل است و حکم پنجشنبه ایرانی‌ها را دارد. اغلب محل کارها خالی‌اند و مدرسه‌ها تعطیل.
این روز علاوه بر ویژگی تقویمی‌اش، در بعضی مذاهب اهمیت خاصی دارد. یهودی‌ها این روز را مقدس می‌دانند. آن‌ها در این روز معمولن از خانه بیرون نمی‌روند و اگر مساله مرگ و زندگی در میان نباشد، دست به هیچ کار خاصی نمی‌زنند. شنبه برای ما و چند کشور عربی، روز اول هفته به حساب می‌آید. بعد از یک تعطیلی یکی دو روزه، معمولن روز شلوغی خیابان‌ها و محو شدن هوای پاکیزه از آسمان شهرهاست.
«یکشنبه»؛ اگر ما در ایران باستان زندگی می‌کردیم، باید یکشنبه، روز دوم هفته بعد از بیدار شدن از خواب، نگاهی به آسمان دم صبح می‌انداختیم و می‌گفتیم: «عجبا بدین خور مهرشید از افق سر کشیده».
مردمان در ایران باستان، به یکشنبه «مهرشید» می‌گفتند. مهر به معنی دوستی و مهربانی و برگرفته از آیین میترایی است. یکشنبه روز دوم هفته در تقویم ایرانی، اولین روز هفته در تقویم عبری و روز آخر هفته در تقویم میلادی، به معنای روز خدا، حضرت مسیح و خورشید است. در بسیاری از زبان‌های هندی هم یکشنبه، «ایتوار» نامیده می شود که در زبان سانسکریت به معنی خورشید است. گفته می‌شود از ویژگی‌های منحصر به فرد یکشنبه این است که هیچ وقت آغاز قرن میلادی در این روز اتفاق نیافتاده است؟ سال نوی یهودی هیچ وقت به یکشنبه نمی‌افتد و اگر ماهی با یکشنبه شروع شود، جمعه‌ای به تاریخ سیزدهم در آن ماه وجود نخواهد داشت؟
درحالی که مسلمانان جمعه را روز مقدس خود می‌دانند و یهودی‌ها هم شنبه را، مسیحیان ارتدوکس از یکشنبه با نام «عید پاک کوچک» یاد می‌کنند و معتقدند که درماندگی و به خاک افتادن در این روز اکیدن ممنوع است.
«دوشنبه»؛ اگر فرزند دخترتان در روز دوشنبه به دنیا آمد، درنگ نکنید و اسمش را «مهشید» بگذارید. درست است، ایران باستانی‌ها به دوشنبه «مشهید» می گفتند. دوشنبه روز متعلق به سیاره ماه است و همه آیین‌ها، مذاهب و ادیان و حتی همه رسم و رسومات من درآوردی و غیرمن درآوردی هم به این مفهوم معتقدند. در بسیاری از کشورهای اروپایی، قسمت‌هایی از آفریقا، آمریکای جنوبی و استرالیا، دوشنبه روز اول هفته به حساب می‌آید. از آنجا که تقویم میلادی در اواسط قرن بیستم راهش را به زندگی بسیاری از کشورهای آسیایی باز کرد، خیلی از این کشورها هم دوشنبه را روز آغاز هفته‌شان قرار داده‌اند. در دین‌های اسلام و یهودیت، این روز ویژگی خاصی دارد و برای پیروان هر دو دین مستحب است که دوشنبه‌ها را روزه بگیرند. بودایی‌های شمال تایلند و لائوس هم دوشنبه‌ها را به معابد روی کوه‌ها می‌روند. آن‌ها معتقدند در این معابد به طبیعت و در نتیجه خدا نزدیک‌ترند. برای ما ایرانی‌هایی که سر کار می‌رویم یا هنوز درس می‌خوانیم، دوشنبه یکی از آن روزهای بی‌خاصیت هفته است که نه به تعطیلات آخر هفته نزدیک است و نه به تعطیلات آخر هفته گذشته‌اش، در مجموع می‌توان گفت دوشنبه هیچ انگیزه‌ای در آدم ایجاد نمی‌کند.
«سه‌شنبه» در لاتین و بسیاری از زبان‌های رومی، زبان‌های سلتیک، اسلاو، اسکاتلندی و تعدادی دیگر از زبان‌ها، کلمه سه‌شنبه به معنای «روز مریخ» است. سه‌شنبه را روز پرابهتی می‌دانند. اتفاقات زیادی در تاریخ پیش آمده که در سه‌شنبه‌ای ناغافل رخ داده و ثبت شده‌اند. برای مثال این که کریستف کلمب، آمریکا را در سه‌شنبه روزی کشف کرده یا این‌که می‌گویند یکی از پادشاهان عثمانی هم در سه‌شنبه‌ای خونین، چشم 70 نفر از اسیران رومی‌اش را از حدقه درآورده. در اسلام، سه‌شنبه یکی از روزهایی است که برای خواندن دعا سفارش شده‌است. امام صادق در احادیث بسیاری روی احتمال بالای قبولی طاعات و عبادات در این روز تاکید کرده است. اما حتمن دوست دارید بدانید در ایران باستان به سه‌شنبه چه می‌گفته‌اند. آن‌ها هم ابهت این روز را درک کرده و اسمش را «بهرام شید» گذاشته‌اند. بهرام اسم دیگر سیاره مریخ است و می‌دانید که مریخ تنها سیاره موجود در منظومه شمسی است که احتمال دارد بتوانیم روزی در آن زندگی کنیم. یعنی همه زندگی بشر بعد از زمین، در حال حاضر به همین بهرام بند است. بهرام در ایین باستان ایران «ایزد پیروزی» بوده و سه‌شنبه روز غلبه انسان بر بدی‌ها و اهریمن نام‌گذاری شده‌است.
«چهارشنبه» روز طبیعت دوست‌هاست و آن‌هایی که حفظ محیط زیست از حفظ هر چیز دیگری برایشان مهم تر است
«چهارشنبه» روز طبیعت دوست‌هاست و آن‌هایی که حفظ محیط زیست از حفظ هر چیز دیگری برایشان مهم تر است. این روز دربست به سیاره «تیر» تعلق دارد و برای ما ایرانی‌های غیرباستان مثل یک روز خوشایند در میان روزهای هفته می‌درخشد. فردای این روز ، اولین روز تعطیلات برای خیلی‌ها شروع می‌شود و این انتظار چهارشنبه را کش‌دار اما دلچسب می‌کند.
نیاکان باستانی ما به چهارشنبه می‌گفتند «تیرشید» که به نظر اسم متفاوت و سنگین و رنگینی شاید برای یک نوزاد پسر تپل مپل است. چهارشنبه روز کارهای متفاوت هم هست. مردم روستاهای جنوب چک اسلواکی در آخرین چهارشنبه هر فصل سال کارناوال و نمایشگاهی از کارهای متفاوت برگزار می‌کنند. در ایران هم چهارشنبه آخر هر سال به برگزاری جشن چهارشنبه سوری می‌گذرد. همین طور این که بر اساس مندرجات تورات، کتاب مقدس یهودیان، چهارشنبه روز خلقت ماه و خورشید بوده‌است.
«پنجشنبه» روز بی چون و چرای «مشتری»، سلطان سیاره‌هاست. مشتری بزرگ‌ترین سیاره دور و برمان است و یک جورهایی همه کاره انجمن صنفی سیاره‌های منظومه خودمان به حساب می‌آید. ایران باستانی‌ها هم از فرصت استفاده کرده‌اند و این روز هفته را «اورمزدشید» گذاشته‌اند. «اورمزد» یکی از نام‌های خداوند است. پنجشنبه روز ارتباط با مرده‌ها و خداوند است. به خصوص پنجشنبه شب از آن شب‌هایی است که گفته می‌شود در بخشش خداوند باز است و گناه‌ها به کوچک ترین قطره اشکی بخشیده می‌شوند. پنجشنبه روز ملاقات با مرده‌ها هم هست. به طور معمول عصر پنجشنبه بهترین زمان برای قبرستان رفتن است؛ اما اگر می‌خواهید از همه تعطیلی‌تان بخوبی استفاده کنید، بهتر است برنامه ملاقات با رفتگان را همان صبح برگزار کنید و بعد سریع بروید سراغ برقراری سورو ساط سفر. پنجشنبه از طرف دیگر به طور غیررسمی روز شادی و شلوغی خیابان‌هاست. بسیاری از مراسم و جشن‌ها در این روز یا شبش برگزار می‌شود. به هر حال پنجشنبه برا ما ایرانی‌ها یک روز مانده به جمعه و معمولن برای بیشتر آن‌هایی که کار می‌کنند یا درس می‌خوانند، تعطیل است. پنجشنبه روز شمال رفتن، راه انداختن بساط پیک نیک، یه کوه‌پیمایی عصرانه یا سری زدن به درکه با رفقاست.
«جمعه» روز آخر هفته یادآور ظهر جمعه‌های دوری است که تازه از خواب بیدار می‌شدیم و روزمان را از نصفه آغاز می‌کردیم. به طور معمول ناهارای جمعه در هر خانواده‌ای حال و هوای خودش را دارد . البته جمعه با عصرهای غمگینش، همیشه در انتهای آخرین روز تعطیلی‌مان منتظر ایستاده تا دستمان را بگیرد و از میان شادی تعطیلات پرتمان کند به غمی که ناخواسته از اعماق قرمزی تند غروب خورشید ته ذهنمان تراوش می‌کند. ایران باستانی‌ها به روز آخر هفته «ناهیدشید» یا آدینه می‌گفته‌اند. «ناهید» همان آناهیتاست که خدای آب است. جمعه روز روشنایی آب و مظهر بخشندگی و عنایت پروردگار نام‌گذاری شده‌است. مسلمان‌ها هم این روز را روز مقدس خودشان می‌دانند و عبادت ظهرشان را در قالب نمازی که به جماعت برگزار می شود، به جهانیان نشان می‌دهند.
نام جمعه در واژه بسیار قدیمی ریشه دارد و به معنای «روز ونوس» است. ونوس هم که معرف حضورتان است، الهه عشق و زیبایی یونانی‌ها، با وجود این همه خوبی که در جمعه هست، بعضی از فرهنگ‌ها این روز را بدیمن می‌دانند. حالا فکر کنید که سیزدهم یک ماه به جمعه بیافتد. دریانوردها که در میان خرافاتی‌ها دست پیرزن‌های سواحل جنوب انگلیس را هم از پشت بسته‌اند، حاضر نیستند سفرشان را در یک روز جمعه شروع کنند.
آدینه تان دل انگیز
منابع:
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
