احمد رافت / رادیو کوچه
پنجمین کنگره جهانی مبارزه علیه اعدام هفته گذشته در مادرید، پایتخت اسپانیا، با شرکت بیش از پانصد نماینده از پنجاه کشور برگزار شد. در این کنگره که با حمایت مالی نروژ، سوئیس، فرانسه و اسپانیا و از سوی دو سازمان بین المللی «با هم علیه اعدام» و «ائتلاف جهانی علیه اعدام» برگزار شد بیش از چهل میزگرد و کنفرانس را در بر می‌گرفت. یکی از این میزگردها با عنوان «ایران و اعدام» بود که در آن «احمد شهید»، گزارش‌گر ویژه سازمان ملل متحد برای بررسی وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی، «محمود امیری مقدم»، بنیان‌گزار «حقوق بشر ایران»، «رویا برومند»، مدیر اجرایی «بنیاد عبدل رحمان برومند»، و «حسین رئیسی»، حقوق‌دان شرکت داشتند. این میزگرد با قرائت نامه‌ای از «عماد الدین باقی»، که نتوانست برای شرکت در این کنگره از تهران به مادرید سفر کند آغاز شد. متن نامه عمادالدین باقی که توسط «علی شیرزاد» قرائت شد بشرح زیر است.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
خانم ها و آقایان عزیز
با سلام به پیش‌گاه حضار ارجمند و ابراز تاسف از این‌که برای چندمین سال متوالی سعادت حضور در جمع دوست داشتنی شما از من سلب شده است. من خود را یک عضو کوچک و محروم شده از شرکت در جمع هم‌فکرانم می‌دانم و کوچک‌تر از آن‌که پیامی به آنان بدهم اما به درخواست هم‌کاران برگزار کننده کنگره به جای سخن در حضور، سخن در غیاب می‌گویم.
هر جا اعدام وجود دارد معنایش این است که آن‌جا کرامت انسان وجود ندارد یا مفهوم کرامت به درستی درک نشده است زیرا انسان موضوع و غایت هستی است. همه چیز برای او خلق شده است نه انسان برای آن‌ها.(معنایی که در کتاب انجیل و آیات متعدد قرآن هم بدان اشاره شده است: سوره‌های بقره آیه ۲۹ ، ابراهیم آیه ۳۲ و ۳۳ ، ذاریات آیه ۳۸، جاثیه آیه ۱۲ و ۱۳، نحل آیه ۱۲ تا ۱۴.(
من وقتی به مسائل و مشکلات جامعه، سومدیریت، توسل به زور، پرخاشگری، جنگ‌ها، اختلاف خانواده‌ها و بسیاری از مسائل دیگر فرو می‌روم در نهایت درباره ریشه همه آن‌ها به یک چیز می‌رسم و آن هم فقدان باور به «کرامت انسان» است. یعنی اگر برای مردم کرامت انسان درک می‌شد و معنای آن جا می افتاد و حرمت همدیگر را نگه می داشتند بسیاری از مسائل حل می شد. این همان اکسیر حیات و دوای همه دردها است که گمشده بشر بوده است. به همین روی مسئله من فراتر از اعدام یعنی کرامت انسان است و سلب حیات مظهر اعلای نقض کرامت انسان است. به همین دلیل مسئله من وسیع تر از اعدام است یعنی مسئله من کشتن انسان است. ما با اعدام مخالفت می‌کنیم در حالی که صدها برابر آن در جنگ‌ها و بمب‌گذاری‌ها به طرز وحشیانه‌ای کشته می شوند.
گمان می‌برم حل مسئله اعدام، کلید و مقدمه حل سایر مشکلات حقوق بشری است زیرا در حقوق بشر، جان مانند تنه درخت و بقیه حقوق مانند شاخه‌های آن هستند و نیز به دلیل این‌که هم مشکلات و ابهامات نظری در این زمینه را باید حل کند و هم مشکلات و ابهامات مذهبی را و هم یکی از منابع عمده شارژ خشونت را زائل می‌کند.
براساس اصل واقع‌بینی و اصلاح تدریجی که در اسناد حقوق بشری مندرج است ما آرمان نهایی لغو اعدام را یک‌جا و همین الان برای کشور خود درخواست نمی‌کنیم بلکه اکنون فقط خواستار حذف مجازات اعدام برای کودکان و مواد مخدر و جاسوسی و جرایم مالی و سنگسار و وضع مجازات‌های جایگزین هستیم. در سال گذشته (۲۰۱۲) در ایران طبق خبرهای رسمی منتشر شده در رسانه‌های داخلی و دولتی حدود ۳۰۰ نفر اعدام شده‌اند. البته آمارهای غیر رسمی بیش‌تر است که من بنا ندارم به آن‌ها اعتماد کنم. همین آمار رسمی به اندازه کافی تکان دهنده است. یک سوم جرائم محکومان، مربوط به مواد مخدر و بقیه به ترتیب مربوط به جرائم سرقت مسلحانه و زورگیری، قتل و محاربه و جرائم جنسی مانند تجاوز به عنف بوده است. زمینه اغلب این جرائم را فقر و مشکلات اقتصادی تشکیل می دهد که مسئولیت آن متوجه سوء مدیریت است. تاسف آورترین چیز این است که جامعه واکنشی در برابر این‌همه اعدام نشان نمی‌دهد و با توجه به این‌که نیمی از اعدام‌ها در ملاعام انجام شده استقبال فراوان مردم تعجب‌برانگیز شده است. انگار به تماشای یک شو یا سیرک و نمایش جذاب می‌روند. وجود همین زمینه‌ها از دلایل ادامه اعدام‌های گسترده است و اگر این‌طور نبود حکومت هم نمی‌توانست گشاده دستانه اعدام کند. فعلن من در مقام تحلیل روان‌شناختی و جامعه شناختی این موضوع نیستم که خودش بحث مستقلی را می‌طلبد اما این نشان دهنده وسعت نیاز ما به کار فرهنگی و اجتماعی است.
در راستای کار بزرگی که شما برعهده دارید دو نکته را هم متذکر می‌شوم:
اول تلاش‌های موجود بسیار نیکو اما ناتمام است. شایسته است هم‌راه با فشار و اعتراض، کار آموزشی کرد و با کتاب و مقاله و کار پژوهشی و فیلم به‌خصوص برای کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه، آگاهی عمومی را هر چه بیش‌تر ارتقا داد.
و دوم این‌که در بعضی از کشورهای جهان مانند آمریکا، ژاپن، مالزی، ایران، چین، عربستان،عراق، افغانستان و… هنوز حکم اعدام اجرا میشود اما در برخی از آن‌ها آمار اعدام سرسام آور و وحشتناک است. لذا باید مبارزه با اعدام در دو سطح تعریف شود. یکی مبارزه با اعدام به‌طور کلی که شامل آمریکا و ژاپن و مالزی و غیره هم میشود و دیگری این‌که اعدام‌ها از حدی که بگذرد دیگر اعدام نیست، قتل عام است و باید در سازمان ملل به عنوان جنایت علیه بشریت شناخته شود زیرا از نظر حقوقی با برخی از ویژگی‌ها و تعاریف مربوط به ماده هفت اساس‌نامه دیوان کیفری بین‌المللی منطبق میشود به ویژه هنگامی که دربرگیرنده مواردی غیر از جرایم سنگین مانند قتل باشد و استمرار آن شائبه کشتار سازمان یافته یا دولتی را بیابد و قصد القای وحشت در آن تصریح شود و تشریفات دادرسی مخدوش و فاقد همه احتیاط های لازم باشد.
برخیزیم و گامی فرا پیش نهیم
با آرزوی جهانی انسانی
پیروز باشید
در دو میز گرد دیگر، اولی با حضور «لیلا علی محمدی» در مورد اعدام نوجوانان، و دیگری با شرکت «تیمور الیاسی» در رابطه با اعدام قاچاقچیان مواد مخدر نیز ایران در مرکز توجه شرکت کنندگان قرار گرفت. «مارینا نمات»، زندانی سیاسی سال‌های اول انقلاب و نویسنده کتاب «زندانی تهران» در مراسم افتتاح این کنگره حضور داشت. خانم نمات در آن زمان به اعدام محکوم شده بود ولی این حکم به اجرا در نیامد.
«شیرین عبادی»، برنده جایزه نوبل صلح، سخن‌ران مراسم اختتام بود. خانم عبادی در سخنرانی‌اش به انتخابات ریاست جمهوری نیز اشاره کرد و منجمله گفت «مردم ایران در سه محور با حکومت اختلاف دارند» . این سه محور، بگفته خانم عبادی مخالفت با برنامه‌های هسته‌ای که تحریم‌ها را بدنبال داشته است، دخالت‌های ایران در امور دیگر کشورها و نقض حقوق بشر هستند. خانم عبادی از سوری‌های حاضر در این کنگره به‌خاطر پشتیبانی جمهوری اسلامی از حکومت بشار اسد و دخالت در کشتار مردم سوریه عذرخواهی کرد.
«رویا برومند» در گفتگو با رادیو کوچه گفت «اعدام به هیچ وجه عامل موثری در پیش‌گیری از ارتکاب جرائم نیست». خانم برومند اعدام را «نفی انسانیت» و اقدامی در جهت «عادی کردن خشونت دانست». پنجمین کنگره جهانی مبارزه با اعدام که در آن بیش از هفده وزیر نیز حضور داشتند با تظاهراتی در مرکز «شهر مادرید» با خواست حذف مجازات اعدام در سرارسر جهان پایان یافت.
در حال حاظر در صدو پنج کشور مجازات اعدام از قوانین کیفری حذف شده‌اند، در سی‌و‌پنج کشور این احکام از حداقل د سال پیش به اجرا گزارده نمی شوند و از پنجاه و هشت کشوری که هنوز احکام اعدام صادر می‌کنند، در سال ۲۰۱۲ تنها در نوزده کشور این احکام به اجرا درآمدند. ایران از جمله این کشورها است و در رتبه دوم بعد از چین قرار دارد.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
