محبوبه/ رادیوکوچه
mahboobeh@koochehmail.com
«ابوجعفرمحمدبن‌حسن طوسی» مشهور به «خواجه نصیرالدین طوسی» در تاریخ ۱۵ جمادی‌الاول ۵۹۸ هجری قمری در طوس ولادت یافته است. او به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت و از دوران کودکی و جوانی در علوم ریاضی، نجوم و حکمت سرآمد و از دانشمندان معروف زمان خود شد. علوم دینی و علوم عملی را زیر نظر پدرش «محمدبن حسن طوسی» و منطق و حکمت طبیعی را نزد دایی خویش، «بابا‌افضل‌ایوبی‌کاشانی» آموخت.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
خواجه نصیرالدین طوسی زمانی پیش از سال ۶۱۱ هجری قمری در زمان پیش‌روی مغولان، به یکی از قلعه‌های «ناصرالدین محتشم» فرمانروای اسماعیلی پناه برد. این‌کار به وی امکان داد که برخی از آثار مهم اخلاقی، منطقی، فلسفی و ریاضی خود ازجمله مشهورترین کتابش «اخلاق ناصری» را به رشته تحریر درآورد، وی در این کتاب رستگاری راستین انسان‌ها را در «سعادت نفسانی»، «سعادت بدنی» و «سعادت مدنی» می‌داند و این نکته نشان می‌دهد که خواجه در مسایل مربوط به بهداشت جسمانی و روانی هم کارشناس بوده است.
وسعت معلومات و نفوذ او با «ابن سینا» قابل قیاس است، جز آن‌که ابن سینا پزشک بهتری بود و طوسی ریاضیدان برتری. زندگی او بر پایه دو هدف اخلاقی و علمی بنا نهاده شده بود. او در بیشتر زمینه‌های دانش و فلسفه، تالیفات و رسالاتی از خود به یادگار گذاشته که بیشتر عربی هستند، اما ۲۵ درصد از نوشته‌های وی به زبان پارسی بوده‌اند. نصیرالدین در دوران حیات ارزشمند خویش، به رغم آشوب و حوادث مخاطره‌انگیز و فشارهای سیاسی، اجتماعی و نظامی آن عصر، توانست حدود یکصد و نود کتاب و رساله علمی در موضوعات متفاوت به رشته تحریر درآورد. برخی از آثارش عبارت‌اند از: «تجرید العقاید»، که در موضوع کلام نگاشته شده هم‌چنین «شرح اشارات»، «فواعد العقاید»، در موضوع اصول عقاید، «اساس الاقتباس» ،«اوصاف الاشراف»، «تحریر اقلیدس»، «زیج ایلخانی»، «اثبات الجواهر»، «شرح اصول کافی»، «رساله‌ای در کلیات طب» و ده‌ها کتاب و رساله علمی دیگر،که از ۵ کتابی که در زمینه منطق نوشته شده است «اساس الاقتباس» از همه مهم‌تر است.
وقتی که هولاکو به فرمانروایی اسماعیلیان در سال ۶۳۵ هجری قمری پایان داد طوسی را در خدمت خود نگاه داشت و به او اجازه داد که رصدخانه بزرگی در مراغه ایجاد کند، که شروع آن از سال ۶۳۸ هجری قمری بود. برای کمک به رصدخانه علاوه بر کمک‌های مالی دولت، اوقاف سراسر کشور نیز در اختیار خواجه گذاره شده بود که از یک دهم آن جهت امر رصدخانه و خرید وسایل و اسباب و آلات و کتاب استفاده می‌نمود. در نزدیکی رصدخانه کتابخانه بزرگی ساخته شده‌بود که حدود ۴۰۰۰۰۰ جلد کتب نفیس جهت استفاده دانشمندان و فضلا قرارداده‌بود که از بغداد و شام و بیروت و الجزیره بدست آورده بودند. در کنار رصدخانه یک سرای عالی برای خواجه و جماعت منجمین ساخته بودند و مدرسه علمیه‌ای جهت استفاده طلاب دانشجو. این کارها مدت ۱۳ سال به طول انجامید تا این‌که ایلخان هولاکوی مغول در سال ۶۶۳ هجری قمری در گذشت. لیکن خواجه تا آخرین دقایق عمر خود اجازه نداد که خللی در کار آنجا رخ دهد و کوشش بسیار نمود که آن رصدخانه و کتابخانه از بین نرود.
خواجه نصیرالدین طوسی یکی از سرشناس‌ترین و با نفوذترین چهره‌های تاریخ فکری اسلامی است و گروهی از دانشوران او را خاتم فلاسفه نام نهاده‌اند.
در تاریخ ۱۸ ذی حجه سال ۶۷۲ هجری قمری زمانی که خواجه نصیر با جمعی از شاگردان خود در بغداد به سر می‌برد، در همان شهر درگذشت. جسد وی را به کاظمین انتقال داده و آنجا دفن کردند.
وی سه پسر از خود به یادگار نهاد: «صدرالدین علی»، فرزند بزرگ او که همواره در کنار پدر و همگام با او بود و در فلسفه، نجوم و ریاضی بهره کافی داشت. دومین فرزندش «اصیل‌الدین حسن» نیز اهل دانش و فضیلت بود و در زمان حیاتش اغلب به امور سیاسی مشغول بود. فرزند کوچک «خواجه فخر‌الدین محمد» بود که ریاست امور اوقاف در کشورهای اسلامی را به عهده داشت.
خواجه نصیر الدین طوسی، خدمات بیشماری به علوم مختلف نمود،ولی تبحر خاص وی در علوم ریاضی، مثلثات، هندسه و بیان نظریه‌های جدید در این زمینه باعث شده که روز بزرگداشت او را «روز مهندسی» نام گذاری کنند.
منابع
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
