روشنک آسترکی/ رادیو کوچه
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ توافقنامه‌ای میان ایران و کشورهای گروه ۱+۵ امضا شد که «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به عنوان نماینده ایران در مذاکرات هسته‌ای امضای خود را پای توافقنامه‌ای با عنوان «برنامه اقدام مشترک» با شش کشور زد.
ظریف در مصاحبه مطبوعاتی خود پس از امضای رسمی این توافقنامه در دفتر سازمان ملل در ژنو با حضور در میان خبرنگاران به صراحت اعلام کرد که ایران نه تنها حق غنی سازی اورانیوم را در این توافقنامه شش ماهه از آن خود کرده است بلکه تحریم‌ها نیز در سراشیبی قرار خواهند گرفت. پس از ظریف نوبت به همتای آمریکایی وی رسید که لحنی متفاوت از وزیر امور خارجه ایران اتخاذ کرده و وزن کلمات خود را بر جملات دستوری و موکد متمرکز ساخت و گفت: ما به ایران حق غنی سازی اورانیوم ندادیم و از این پس نظارت روزانه بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران خواهیم داشت.
بر اساس توافقنامه ژنو اقتصاد ایران همچنان آسیب‌پذیر خواهد بود، چرا که هسته اصلی نظام تحریم‌های آمریکا – به خصوص تحریم‌های نفتی، مالی و بانکداری – به طور کامل اجرا می‌شوند
این تناقض در گفتارهای دو مقام ایرانی و آمریکایی با انتشار متن کامل توافقنامه برنامه «اقدام مشترک» به نوعی وارد فاز انحصار نتیجه مذاکرات هم شد. مخالفان این توافقنامه در ایران معتقد بودند که تهران بیش از حدنیاز بازی را در گام نخست واگذار کرده است. برخلاف موج احساسی که در میان مردم ایران به راه افتاد و مواضع مثبت و قهرمانانه حامیان دولت یازدهم، برخی کار‌شناسان معتقد بودند این توافقنامه نقاط کوری دارد که نه تنها نمی‌توان از آن به عنوان یک پیروزی قهرمانانه در مسیر مذاکرات یاد کرد بلکه این فرصت را به طرف مقابل می‌دهد که تفسیرهایی غیر از آنچه دولت‌مردان ایران می‌گویند، از این توافقنامه داشته باشند.
واقعیت این است که بر اساس این توافقنامه اقتصاد ایران همچنان آسیب پذیر خواهد بود، چرا که هسته اصلی نظام تحریم‌های آمریکا – به خصوص تحریم‌های نفتی، مالی و بانکداری – به طور کامل اجرا می‌شوند. تحریم‌های نفتی به تنهایی ماهیانه پنج میلیارد دلار ضرر برای ایران به همراه دارند. به این ترتیب در شش ماهی که برای اجرای سند اقدام در نظر گرفته شده، ایران حدود ٣٠ میلیارد دلار از دست می‌دهد. همچنین ایران به هر میزان درآمد نفتی که دسترسی پیدا کند نیز نمی‌تواند آن را انتقال دهد یا به کشور منتقل کند.
همچنین تمامی تحریم‌های آمریکا علیه موسسه‌های مالی ایرانی نیز به قوت خود باقی می‌مانند و این به معنی دور ماندن ایران از سیستم مالی بین‌المللی و ادامه محدودیت توانایی ایران برای هزینه کردن منابع نقدینگی است. تحریم‌هایی که سرمایه گذاری در بخش انرژی ایران را ممنوع کرده‌اند – شامل کمک به توسعه منابع نفت و گاز ایران – در جای خود باقی مانده‌اند و ممنوعیت جامع تجارت آمریکا با ایران نیز همچنان اجرا می‌شود.
هفته گذشته دولت اوباما در بیانیه‌ای که وزارت خزانه‌داری این کشور منتشر کرد ۱۴ شرکت و ۴ فرد را به لیست تحریم‌های خود علیه برنامه هسته‌ای، سیستم بانکی و صادرات نفت ایران اضافه کرد
با گذشت کمتر از یک ماه از امضای توافقنامه ژنو و در حالی که مذاکرات فنی میان نمایندگان ایران و ۱+۵ در شهر وین در جریان بود، روز پنج شنبه گذشته، 21 آذرماه دولت اوباما در بیانیه‌ای که وزارت خزانه‌داری این کشور منتشر کرد 14 شرکت و چهار فرد را به لیست تحریم‌های خود علیه برنامه هسته‌ای، سیستم بانکی و صادرات نفت کشورمان اضافه کرد.
«سیدعباس عراقچی» معاون وزیر خارجه و عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران ضمن انتقاد شدید از اقدام آمریکا در افزودن ١٩ فرد و شرکت به لیست تحریم‌های ضدایرانی، این اقدام را خلاف روح توافقنامه ژنو دانسته و گفته بود: در حال ارزیابی شرایط و اتخاذ عکس‌العمل مناسب هستیم.
همچنین «مرضیه افخم» سخنگوی وزارت امور خارجه نیز ضمن انتقاد شدید از این اقدام آمریکا، گفت: این‌گونه اقدامات را غیرسازنده و خارج از مسیر تفاهم انجام شده در ژنو ارزیابی کرده و دولت ایالات متحده آمریکا را به پای‌بندی، واقع‌بینی و مرعوب نشدن در برابر برخی تندروهای مخالف روند مذاکرات ژنو توصیه می‌کنیم و مسوولیت عواقب اقدامات نسنجیده تمامن بر عهده دولت آمریکاست.
در مقابل «جی کارنی» سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد افزایش شرکت‌ها و افراد تحت تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، نقض کننده هیچ یک از بخش‌های توافق میان ایران و گروه ۱+۵ در ژنو نیست.
از سوی دیگر در حالی که هیات ایرانی گفته است که نشست وین را در اعتراض به اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران از سوی امریکا، ترک کرده است اما معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مدعی شد مذاکرات میان گروه ۱+۵ و ایران که در وین به پایان رسید پیشرفت‌هایی را ثبت کرد. این مذاکرات در سطح کار‌شناسان در فضای سازنده انجام شد و به مسایل متعدد و پیچیده پرداخت.
«محمد جواد ظریف» نیز با انتشار متنی در فیس‌بوک درباره تحریم‌های جدید و روند مذاکرات گفت در چند روز گذشته اقدامات نامناسبی از سوی آمریکایی‌ها صورت گرفت که ما به شکل مقتضی و با در نظرگرفتن همه جوانب امر به آن پاسخ دادیم. البته برخی دوستان که از ابتدا دل خوشی از برنامه اقدام ژنو نداشتند مرگ زودرس آن را اعلام کرده‌اند که بیشتر بیان خواست تا واقعیت است.
وی در ادامه افزوده است: «ضمنا دوستانی که با استفاده از سکوت ضروری ما، مشغول خرده‌گیری از کنار گود هستند هم حتمن می‌دانند که فرمایشاتشان همگی جواب دارد ولی تیم مذاکره کننده وظیفه مهم‌تری برای پیگیری منافع ملی دارد و پاسخ عمومی به برخی موارد را فعلن به مصلحت نمی‌داند و آماده است در برابر اتهامات ناروا و غیرمنصفانه به خاطر منافع ملی سکوت کند ولی در زمان مناسب به همه ایراد‌ها و ابهامات پاسخ خواهیم داد.»
در هر حال باید دید واکنشی که عراقچی و ظریف به آن اشاره کردند چه زمانی قرار است صورت گیرد و طی پنج ماه آینده ایران و امریکا چگونه می‌خواهند با وجود تفسیرهای متفاوتی که از متن توافقنامه ژنو دارند، در مسیر حل بحران هسته‌ای ایران گام بردارند.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
