محبوبه / رادیو کوچه
mahboobeh@koochehmail.com
«یوری‌گاگارین» کیهان‌نورد روسی و متولد ۹ مارس ۱۹۳۴ میلادی، نخستین فضانورد جهان است .یوری گاگارین در روز ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ توسط فضاپیمای «وستوک-۱» به مدت ۱۰۸ دقیقه مدار زمین را یک دور بطور کامل پیمود، و عصر سفرهای فضایی انسان با این پرواز آغاز گشت. گاگارین به خاطر سفر فضایی تاریخی خود نشان‌ها و عنوان‌های افتخار بی‌شماری از سراسر جهان دریافت کرد.
«یوری الکسی‌یویچ گاگارین»، در ۹ مارس ۱۹۳۴ میلادی در روستایی نزدیک به شهر «گژاتسک» کشور «روسیه» چشم به جهان گشود. پدرش «الکسی ایوانویچ گاگارین» ، و مادرش «آنا‌تیمو فیونا ماتویوا گاگارینا» هردو در یک مزرعه کار می‌کردند. مادر او کتاب‌خواندن را بسیار دوست داشت و پدرش درودگری، حرفه‌ای بود. این زوج چهار فرزند داشتند که یوری سومین فرزند آنها بود. در دوران کودکی، از آنجایی که پدر و مادر خانواده هر دو شاغل بودند، مسوولیت مراقبت از او به عهده خواهر بزرگترش بود.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
یوری روز یکم سپتامبر ۱۹۴۱ به دبستان رفت، اما در ۱۲ اکتبر همان سال روستای آنها را نیروهای آلمان نازی اشغال کردند و مدارس به مدت دو سال تعطیل شدند. همانند بسیاری از خانواده‌های دیگر در شوروی، خانواده او در طول جنگ جهانی دوم با مشکلات زیادی مواجه بودند. نیروهای اشغال‌گر در سال ۱۹۴۳ خواهر و برادر بزرگترش «زویا» و «والنتین» را برای کار اجباری به اردوگاه نازی‌ها بردند، این دو تا پایان جنگ نتوانستند خانواده‌شان را ببینند.
یوری گاگارین در مدرسه دانش‌آموزی کوشا و درس‌خوان و به قول معلم مدرسه‌اش گه‌گاهی هم بازیگوش بود. او از کودکی به پرواز علاقه داشت، هواپیماهای مدل می‌ساخت و کتاب‌های «ژول ورن» را با علاقه مطالعه می‌کرد، معلم ریاضی و فیزیک او در طول جنگ جهانی دوم خلبان نیروی هوایی شوروی بوده، و این موضوع شاید در علاقه گاگارین به پرواز بی‌تاثیر نبوده باشد.
پس از اتمام تحصیلات ابتدایی، او در یک مدرسه شبانه فنی آهنگری در بخش ریخته‌گری به کارآموزی مشغول شد. در سال ۱۹۵۱ برای ادامه تحصیلات در هنرستان فنی قبول شد. یوری که همیشه به پرواز علاقه داشت، به عضویت باشگاه هوایی درآمد تا فوت و فن پرواز با هواپیمای سبک را فراگیرد. پشتکار بالای او باعث شد که هم در هنرستان و هم در باشگاه پرواز بدرخشد، طوری که در سال ۱۹۵۱ هم با رتبه درخشان از هنرستان فارغ‌التحصیل شد و هم نخستین پرواز انفرادی خود را با هواپیمای سبک «یاک۱۸» انجام داد.
در سال ۱۹۵۵، یوری گاگارین به دانشکده نیروی هوایی «اورنبورگ» رفت تا پرواز با هواپیماهای نظامی را فراگیرد. پس از دریافت مدرک خلبانی هواپیمای «میگ15» با امتیاز بالا از آن‌جا فارغ‌التحصیل شد. در همان دانشکده بود که با همسر آینده‌اش «والنتینا گریاچوا» آشنا شد، و دو سال پس از فارغ‌التحصیلی، یوری و والنتینا درسال ۱۹۵۷ با هم ازدواج کردند.
او در سال ۱۹۵۹ درخواست کتبی برای فضانوردی به سازمان فضایی شوروی تسلیم کرد. یک هفته بعد از او دعوت شد تا برای آزمایش‌های مقدماتی پزشکی به بیمارستان نیروی هوایی در مسکو برود.
سال ۱۹۶۰، سازمان فضایی شوروی، پس از مرحله اول گزینش، چند نفر از جمله گاگارین را برای پست فضانوردی برگزید. همه این افراد الزامن بهترین خلبانان کشور نبودند، علاوه بر تسلط کامل به هوانوردی و توان تصمیم‌گیری صحیح در موقعیت‌های دشوار، وزن، سلامت جسمی و قد آنها از عوامل کلیدی در انتخاب این افراد بود. موشکی که قرار بود نخستین فضانورد را به فضا ببرد بر اساس موشک نظامی قاره‌پیمای دوربرد «آر-۷» ساخته شده بود، که آن هم در اصل برای پرتاب کلاهک هسته‌ای در مسافت‌های طولانی طراحی شده بود. برای همین فضاپیمای وستوک-۱ سوار بر آن نمی‌توانست بزرگتر از کپسول کلاهک هسته‌ای باشد.و این برای یوری امتیاز مثبت بود زیرا قد او 157 و مردی کوچک اندام بود.
روز ۸ آوریل یعنی تنها چند روز پیش از پرواز فضایی، یوری به عنوان نامزد اصلی پرواز گزینش شد. «گرمان‌تیتوف» به عنوان فضانورد ذخیره تعیین شد تا در صورت بروز هرگونه مشکلی برای گاگارین، بتواند بجای او پرواز کند.
در این میان «تاس»، خبرگزاری رسمی دولت شوروی، سه بیانیه گوناگون برای نخستین پرواز فضایی تهیه کرد. بیانیه نخست، اعلام خبر موفقیت پرواز نخستین فضانورد جهان بود. بیانیه دوم در صورتی مخابره می‌شد که فضانورد برخلاف برنامه پیشین در خاک کشوری غیر از شوروی یا در اقیانوس فرود بیاید، و شامل درخواست کمک بین‌المللی برای یافتن او بود. بیانیه سوم برای بدترین حالت یعنی از دست رفتن فضانورد تهیه شده بود. خوشبختانه بیانیه‌های دوم و سوم هیچگاه بکار نیامد.
تا پیش از پرواز گاگارین، هیچ انسانی به فضا نرفته، خارج از جو زمین و در شرایط بی‌وزنی قرار نگرفته بود. پزشکان و روان‌شناسان نگران این بودند که فضانورد با ورود به مدار زمین و قرار گرفتن در بی‌وزنی از یک سو، و مشاهده فضای بیکران و کره زمین از سوی دیگر، تعادل روانی خود را از دست داده و دست به اقدامات غیرقابل پیش‌بینی بزند.
به همین دلیل فضاپیمای وستوک-۱ بگونه‌ای ساخته شده بود که تمام پرواز را بطور خودکار انجام دهد. تنها راه از کار انداختن کنترل خودکار و به دست گرفتن فضاپیما، وارد‌کردن شماره رمز ویژه‌ای در سیستم ناوبری بود. این شماره رمز عدد «۲۵» روی کاغذی نوشته شده و در پاکتی سربسته در داخل فضاپیما قرار داده شده بود.
یوری گاگارین در ساعت نه و هفت دقیقه صبح روز چهارشنبه ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ به وقت مسکو، از پایگاه فضایی بایکونور با فضاپیمای وستوک-۱به عنوان نخستین فضانورد جهان به مدار زمین پرواز کرد.
متخصصان در مرکز کنترل پرواز، بوسیله سه کانال رادیویی و یک کانال تلویزیونی با گاگارین در مدار زمین ارتباط داشتند.
نخستین جمله‌هایی که گاگارین به زمین مخابره کرد این بود: «پرواز به خوبی ادامه دارد، دید خوبی دارم، من زمین را می‌بینم، خیلی زیبا است». مشهور است که گاگارین در حال اوج گرفتن به مدار زمین، آهنگ یک سرود میهن‌پرستانه روسی را زمزمه می‌کرده. این سرود «مام میهن می‌شنود» نام دارد.
در حالی که گاگارین در مدار زمین پرواز می‌کرد، درجه نظامی او به افتخار موفقیتش از ستوانی به سرهنگی ارتقا پیدا کرد.
گاگارین پس از ۱۰۸ دقیقه پرواز و یک دور گردش کامل در مدار زمین، در ۲۶ کیلومتری جنوب غربی شهر «انگلس» فرود آمد. این نقطه از منطقه پیش‌بینی شده برای فرود فاصله زیادی داشت و کسی برای استقبال از او حاضر نبود. همسر جنگل‌بان محلی و نوه ۶ ساله‌اش اولین کسانی بودند که گاگارین را پس از فرود دیدند.
گاگارین پس از تماس تلفنی با دفتر نیروی هوایی، پیامی به این مضمون فرستاد: «پیامی برای نیروی هوایی، ماموریت با موفقیت انجام شد، فرود آمدم، حالم خوب است، ضرب‌دیدگی و شکستگی هم ندارم». گاگارین
یوری گاگارین پس از بازگشت به زمین، بلافاصله تبدیل به ستاره‌ای جهانی شد. او به کشورهای گوناگون از جمله ایتالیا، چکسلواکی، بریتانیای کبیر، آلمان، مجارستان، فرانسه، بلغارستان، غنا، کوبا، مکزیک، برزیل، نروژ، هند، مصر، لیبریا، کانادا و ژاپن سفر کرد و مورد استقبال رسمی مقامات و هوادارانش قرار گرفت. او در بسیاری از کشورها نشان‌های افتخار دریافت و از پیکره‌هایی که به افتخارش برپا شده بود پرده‌برداری کرد. در بریتانیا میهمان نخستین اتحادیه کارگری جهان بود، و در پاریس خیابانی به نام وی نامگذاری شد.
در سال ۱۹۶۲، او به سمت معاونت شورای عالی اتحاد شوروی منصوب شد، اما پس از مدتی به مرکز فضانوردی شوروی در «شهرک ستاره‌ها» بازگشت و به مدت ۷ سال در گروهی کار کرد که هدفشان طراحی فضاپیماهایی با قابلیت استفاده مجدد بود. وی پس از مدتی به سمت معاون مدیریت شهرک ستاره‌ها انتخاب شد، و همزمان به تمریناتش به عنوان خلبان هواپیمای جنگنده ادامه داد.
در روز ۲۷ مارس سال ۱۹۶۸، یوری گاگارین 34 ساله و مربی پروازش طی یک پرواز تمرینی دچار سانحه شد و سقوط کرد و هردو آنها کشته شدند.
پیکر او در آرامگاه «دیوار‌کرملین» در میدان «سرخ» شهر مسکو به خاک سپرده شده است. نام شهر گژاتسک درسال ۱۹۶۸، به افتخار گاگارین به «شهر گاگارین» تغییر داده شد.
منابع:
وکی پدیا
نخستین فضانورد جهان
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
