محبوبه شعاع / رادیو کوچه
mahboobeh@koochehmail.com
پازدهم فروردین برابر است با سال‌روز درگذشت «پروین اعتصامی»، شاعره نام‌دار ایران. یکی از معروف‌ترین آثار او که در کتاب فارسی قرار دارد با نام شعر «بلبل و مور». «رخشنده اعتصامی» معروف به پروین اعتصامی در بیست‌و‌پنجم اسفند ماه سال ۱۲۸۵ خورشیدی در شهر تبریز زاده شد. پدرش «یوسف اعتصامی آشتیانی» (اعتصام‌الملک) از ساکنان شفت گیلان و اصالتن آشتیانی بود و مادرش «اختر فتوحی» دختر خان «قوام‌السلطنه تبریزی» بود. پروین تنها دختر خانواده بود و چهار برادر داشت.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
اعتصام‌الملک، پدر پروین از نویسندگان و مبارزان دوران مشروطه بود. او در سال ۱۲۹۱ به همراه خانواده‌اش از رشت به تهران مهاجرت کرد، به همین خاطر پروین از کودکی با مشروطه‌خواهان و چهره‌های فرهنگی آشنا شد و ادبیات را در کنار پدر و استادانی چون «دهخدا» و «ملک‌الشعرای‌بهار» آموخت. در دوران کودکی، زبان‌های فارسی و عربی را زیر نظر معلمان خصوصی در منزل و زبان انگلیسی را در مدرسه آمریکایی‌ها فراگرفت.
در هشت سالگی شعر خواندن را آغاز کرد و هنوز به دوره بلوغ نرسیده بود که اشعار بزرگانی هم‌چون «فردوسی»، «نظامی»، «ناصرخسرو»، «منوچهری»، «انوری» و «فرخی» را از حفظ می‌خواند و به مکاتب فکری شاعران عارفی چون «سنایی» و «عطار» و «جلال‌الدین مولوی» و «حافظ» عشق می‌ورزید.
پروین توانست با تشویق ملک‌الشعرای بهار در سال ۱۳۱۵ دیوان خود را منتشر کند. دیوان پروین، شامل ۲۴۸ قطعه شعر است، که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است. اشعار پروین اعتصامی بیش‌تر در قالب قطعات ادبی است که مضامین اجتماعی را با دیده‌ی انتقادی به تصویر کشیده است.
اشعار او را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول که به سبک خراسانی گفته شده و شامل اندرز و نصیحت است و بیش‌تر به اشعار ناصرخسرو شبیه است و دسته دوم اشعاری که به سبک عراقی گفته شده و بیش‌تر جنبه داستانی به ویژه از نوع مناظره دارد و به سبک شعر سعدی نزدیک است که این دسته از اشعار پروین شهرت بیش‌تری دارند.
در همان دوران بود که پدرش به بستر بیماری افتاد و پروین که پدر را عاشقانه دوست داشت، از کار خود که در دانش‌سرای عالی، به عنوان مدیر کتاب‌خانه‌ی آن‌جا مشغول به کار بود، استعفا داد تا از پدر پرستاری کند. اگرچه یک سال بعد، مرگ پدرش در دی ماه ۱۳۱۶ در سن شصت‌و‌سه سالگی، ضربه هولناکی به روح حساس او وارد کرد که عمق آن را در مرثیه‌ای که در سوگ پدر سروده است به خوبی می‌توان احساس کرد:
پدر آن تیشه که بر پای تو زد دست اجل تیشه‌ای بود که شد باعث ویرانی من
یوسفت نام نهادند و به گرگت دادند مرگ، گرگ تو شد، ای یوسف کنعانی من
اما سرانجام پروین اعتصامی پانزدهم فروردین ۱۳۲۰ و در سن سی‌و‌پنج سالگی بر اثر ابتلا به بیماری حصبه در تهران درگذشت و در مقبره‌ی خانوادگی در شهر قم به خاک سپرده شد. یکی از معروف‌ترین آثار او که هم اکنون در کتاب فارسی قرار داشت شعر «بلبل و مور» بود.
پس از درگذشت پروین دیوان دوم‌اش زیر نظر برادرش «ابوالفتح اعتصامی» با توضیح ذیل منتشر شده است:
مدتی بود از خانم «پروین اعتصامی» تقاضا می‌کردم موافقت کنند به طبع مجدد دیوان که نسخه چاپ اول آن از دیرزمانی نایاب شده بود اقدام کنم. بر اثر این اصرار، در نوروز 1320 اجازه تجدید چاپ را دادند.
گمان می‌بردم چاپ دوم نیز مانند چاپ اول تحت نظر خود ایشان انجام خواهد یافت. افسوس که اجل مهلت نداد و خانم «پروین اعتصامی» که در روز سوم فروردین در بستر بیماری خفته بودند، در نیمه‌ی فروردین 1320، نیمه شب، در عنفوان جوانی به سرای جاویدان شتافتند. کاری را که آرزو داشتم در حیات خواهر انجام دهم، ناچار با تاسف و اندوه بسیار پس از درگذشت ایشان صورت دادم.
در بیست‌و‌پنجم اسفندماه سال ۱۳۸۵، مطابق با یکصدمین سال‌روز تولد پروین اعتصامی در تقویم رسمی ایران، این روز به نام روز بزرگداشت پروین اعتصامی نام‌گذاری شده است.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
