«شاه‌کار معماری هخامنشیان»

امیر و کاملیا/ رادیو کوچه

مجموعه‌ بناهای تخت‌ جمشید که‌ هریک نشان‌گر عظمت‌ و زیبایی خاصی است‌، به‌ شرح‌ زیر معرفی می‌شوند:

فایل صوتی را از اینجا بشنوید

فایل را از این جا دانلود کنید

«پلکان‌های کاخ آپادانا»

جزییات حجاری‌های پلکان روبه ‌شمال کاخ آپادانا که نظامیان هخامنشی را نمایش می‌دهد. کاخ آپادانا در شمال و شرق دارای دو مجموعه پلکان است. پلکان‌های شرقی این کاخ که از دو پلکان  یکی رو به شمال و یکی رو به جنوب  تشکیل شده‌اند، هر بخش از این حجاری اختصاص به یکی از ملل دارد.

«کاخ آپادانا»

کاخ آپادانا از قدیمی‌ترین کاخ‌های پارسه است. این کاخ که به فرمان داریوش بزرگ بنا شده‌است، برای برگزاری جشن‌های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته به حضور پادشاه استفاده می‌شده‌است.

این کاخ توسط پلکانی در قسمت جنوب غربی آن به «کاخ تچرا» یا «کاخ آینه» ارتباط می‌یابد. کاخ آپادانا از ۷۲ ستون تشکیل شده‌است که در حال حاضر ۱۴ ستون آن پابرجاست ته ستون‌های ایوان کاخ گرد ولی ته ستون‌های داخل کاخ مربع شکل است.

«کاخ تچر»

تچر یا تچرا به معنای «خانه زمستانی» است. این کاخ نیز به فرمان داریوش کبیر بنا شده و کاخ اختصاصی وی بوده‌است. این کاخ یک موزه خط به شمار می‌رود. قسمت اصلی کاخ توسط داریوش بزرگ و ایوان و پلکان سنگی جنوبی توسط خشایارشا و پلکان سنگی غربی توسط اردشیر دوم بنا شده‌است.

«کاخ هدیش»

این کاخ که کاخ خصوصی خشایارشا بوده‌است، در مرتفع‌ترین قسمت صفه‌ی پارسه قرار دارد. این کاخ از طریق دو مجموعه پلکان به کاخ ملکه ارتباط دارد.  احتمال می‌رود آتش سوزی از این مکان شروع شده باشد به خاطر نفرتی که آتنی‌ها از خشایارشا داشتند به خاطر به آتش کشیده شدن آتن به دست وی رنگ زرد سنگ‌ها نشان دهنده تمام شدن آب درون سنگ‌ها به خاطر حرارت است. به خاطر ویرانی شدیدی که شده اطلاعات زیادی در مورد این کاخ در دسترس نیست خیلی‌ها از این‌جا به عنوان کاخ مرموز نام برده‌اند. «هدیش» به معنای «جای بلند» است و چون خشایارشا نام زن دوم او هدیش بوده‌است نام کاخ خود را هدیش می‌گذارد.

«کاخ ملکه»

این کاخ توسط خشایارشا ساخته شده‌است. بخشی از این کاخ در سال ۱۹۳۱ توسط شرق‌شناس مشهور، پرفسور «ارنست امیل هرتزفلد»، خاک‌برداری و از نو تجدید بنا شد و امروزه به عنوان موزه و اداره‌ی مرکزی تسیسات پارسه مورد استفاده قرار گرفته‌است.

«ساختمان خزانه‌ی شاهنشاهی»

این ساختمان که از چندین تالار، اطاق و حیاط تشکیل شده‌است با دیوار عظیمی از بقیه‌ی پارسه جدا می‌شود.

«کاخ صدستون»

وسعت این کاخ در حدود ۴۶۰۰۰ مترمربع است و سقف آن به‌وسیله‌ی صد ستون که هر کدام ۱۴ متر ارتفاع داشته‌اند، بالا نگه داشته می‌شده‌است.

«کاخ شورا»

به این مکان  «کاخ شورا» یا «تالار مرکزی» می‌گویند. احتمالن شاه در این‌جا با بزرگان به بحث و مشورت می‌پرداخته‌است. با توجه به نقوش حجاری شده، از یکی از دروازه‌ها شاه وارد می‌شده و از دو دروازه دیگر خارج می‌شده‌است. به این دلیل به این جا کاخ شورا می‌گویند که در این‌جا دو سر ستون انسان وجود داشته که جاهای دیگری نیست و سر انسان سمبل تفکر است.

«آرامگاه‌های شاهنشاهان»

در فاصله ۶ و نیم کیلومتری از پارسه نقش رستم قرار دارد. در نقش رستم آرامگاه‌های شاهنشاهانی مانند داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم واقع است. آرامگاه پنجمی هم هست که نیمه کاره باقی مانده و احتمالن متعلق به داریوش سوم است.

«کتیبه‌های گلی»

در حفاری‌های انجام شده در محل پارسه تعداد بسیار کتیبه‌های گلی که در انبارهای زیر پارسه انباشته شده که بر اثر سوختن پارسه پخته شدند، یافت شد و همگی به آمریکا ارسال شد که متاسفانه در بین راه تعداد بسیاری از آن‌ها از بین رفتند و مقدار مانده نیز به علت جنگ جهانی دوم در انبارهای دانشگاه آمریکا ماند و ترجمه نشد. سر‌انجام بخشی از آن‌ها ترجمه و مشخص شد حاوی دفاتر حسابداری امپراتوری هخامنشی است و فراتر از آن مشخص شد ایرانیان در آن زمان چگونه می‌زیسته‌اند. به عنوان مثال مشخص شد کلیه کارگران و مهندسان در ساخت پارسه حقوق در یافت داشته ( شراب – گندم و … ) و زنان دارای حقوق کامل بوده و حتا مرخصی بارداری داشته و کسانی هم حقوق دریافت می‌کردند تا از کودکان مراقبت کنند .

از سایر آثار مجموعه تخت جمشید مى‌توان به چاه سنگى، باروى تخت جمشید، محل نگهبانان، خیابان سپاهیان، دبیرخانه‌ شاهی اشاره کرد.

تخت جمشید نخست این‌که چون در قلب امپراطوری قرار داشته گنج خانه‌ی مناسبی برای اندوختن ثروت روز افزون کشور بوده، دوم این‌که جای‌گاه مناسب و با شکوهی برای برگزاری مراسم و جشن‌هایی بوده که در آن زمان برگزار می‌شده است. (جشن‌های مهرگان و اعیاد نوروز) به نقل از مورخان در تخت جمشید بیش از 120000سکه‌ی طلا و نقره، ظروف و مجسمه‌های بسیار ناب، اثاث گران قیمت، نیمکت‌های زرین، لباس‌ها وفرش‌های ارغوانی گران‌بها و…. نگه‌داری می‌شده که در نهایت با حمله‌ی اسکندر مقدونی همه‌‌ی این اشیا یا به غارت رفت یا طعمه‌ی حریق شد.

اسکندر وقتی که وارد تخت جمشید شد و این همه شکوه و ثروت دید دستور داد که هر چیز را که می‌توانند با خود ببرند و هر چیز را که نمی‌توانند نابود سازند. به نوشته‌ی مورخین باستان ثروت تخت جمشید با 10000جفت اسب و قاطر و 5000 جفت شتر حمل و غارت شد. بعد از انتقال ثروت تخت جمشید اسکندر دستورداد که تخت جمشید را به آتش بکشند. به گفته مورخین باستان تخت جمشید ۳ شبانه روز در آتش می‌سوخت و چهل شبانه روز از آن دود برمی‌خواست.

آن‌چه که از تخت جمشید به دست آمده سرشار از عجایب معماری است که تا امروز نیز بی‌سابقه بوده و هر چه بیشتر بر شکوه آن افزوده است.

منابع:

رضایی، دکتر عبدالعظیم، تاریخ ده هزار ساله ایران، جلداول، چاپ ۱۶. تهران: اقبال، ۱۳۸۴

زرین کوب، عبدالحسین . تاریخ مردم ایران. تهران: انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۴

پیرنیا، حسن (مشیرالدوله)،ایران باستان. تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۶۲

فره وشی، بهرام. ایرانویچ. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، سال ۱۳۶۸

کتاب از زبان داریوش کبیر

داریوش بزرگ کخ، هاید ماری، از زبان داریوش، مترجم پرویز رجبی، نشر کارنگ، تهران ۱۳۷۹.

توانگر زمین، محمد کاظم، ترجمه کتیبه‌های هخامنشی. ناشر: فاتحان راه دانش مرو دشت.۱۳۸۵

تخت جمشید بنای میهنی ایرانیان و انجمن همپرسگی ملی رضا مرادی غیاث آبادی

اقلیم پارس سید محمد تقی مصطفوی

معماری و شهر سازی ایران به روایت شاهنامه فردوسی(حسین سلطان زاده(

«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»