محبوبه / رادیو کوچه
mahboobeh@koochehmail.com
هفدهم ژوین مصادف با بیست‌و‌هفتم خرداد و برابر با روز جهانی «بیابان زدایی» در نظر گرفته شده است. صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی «سازمان ملل متحد» پیش‌تاز امر بیابان‌زدایی است، فعالیت‌های بیابان‌زدایی در ایران، از سال 1944 میلادی تا کنون حدود دو میلیون هکتار جنگل‌های دست کاشتی است.
بیابان اگرچه به ظاهر دارای طبیعتی خشک و خشن و زیست بومی، شکننده و ناپایدار است ولی در نهان خود زیبایی‌های منحصر به فرد و بکری دارد که البته ناشناخته و مهجور مانده است، بنابراین باید زیبایی‌های آن را به عنوان یکی از مظاهر محیط زیست شناخت و از آن بهره برد و به بروز پیامدهای بیابان‌زدایی که فقر مهاجرت و نابودی عناصر مهم منابع زیستی است، هشدار داد.
در پی تصمیمات کنفرانس زمین در 1992 در برزیل که «سازمان ملل» را ملزم به تهیه سه کنوانسیون زیست محیطی، تغییرات اقلیمی، تنوع زیستی و مقابله با بیابان‌زایی کرده بود، پس از دو سال تلاش اعضای سازمان ملل در تهیه و تدوین کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی و تعدیل آثار خشک‌سالی‌ها، سرانجام در سال 1994 میلادی مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز هفدهم ژوین برابر با بیست و هفتم خرداد را با هدف افزایش آگاهی عمومی در خصوص عوامل تخریب سرزمین و تهیج مردم و دولت مردان برای برنامه‌ریزی و اجرای بهتر برنامه‌ها و فعالیت‌ها به منظور مقابله با بیابان‌زایی به عنوان روز جهانی مقابله با «بیابان‌زایی» اعلام کرد.
بیابان‌زایی، یعنی تخریب زمین‌ها در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب تحت تاثیر عوامل اقلیمی و انسانی.
عوامل اصلی بیابان‌زایی عبارتند از: «از بین بردن پوشش گیاهی و جنگل زدایی، تخلیه مواد مغذی خاک از طریق کشاورزی، توسعه شهری در اراضی مستعد کشاورزی، آب‌یاری غلط، آلودگی منابع آب، خاک و هوا.
این تخریب می‌تواند سبب از بین رفتن پوشش گیاهی و پیدایش شرایط بیابانی شود و بر گسترش و قلم‌رو بیابان‌ها بیفزاید. البته نواحی تبدیل شده به بیابان، توان قابل ملاحظه‌ای را دارند و می‌توان آن‌ها را با مدیریت منظم، برنامه‌ریزی اصولی و هدایت شده و حفاظت آب، بازسازی کرد.
چنین مناطقی در سطح کره زمین وسعتی برابر 21 میلیون کیلومتر مربع دارد، که حدود بیست درصد خشکی‌ها را در برمی‌گیرد. که می‌توان گفت، گرم‌ترین آن‌ها «صحرای آفریقای شمالی» و سردترین آن‌ها صحرای «گوبی مغولستان» است. در جهان سیزده بیابان وجود دارد و «دشت کویر» و «دشت لوت» ایران، از مهم‌ترین بیابان‌های جهان به شمار می‌روند.
صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی سازمان ملل متحد پیش‌تاز امر بیابان‌زدایی است. این صندوق فعالیت بیابان‌زدایی را از «قاره آفریقا» شروع کرد. توسعه بیابان‌ها در کره زمین زندگی بیش از 1.2 میلیارد انسان را در بیش از 110 کشور دنیا تهدید می‌کند.
بیابان‌زدایی به منظور تضمین حاصل‌خیزی دراز مدت در مناطق مسکونی نواحی مربوطه، ضروری است. متاسفانه تلاش‌هایی که در همین راستا در گذشته صورت پذیرفته همگی به شکست انجامیده و معضل فروسایی زمین در سراسر نقاط دنیا رو به وخامت گذاشته است.
به دنبال نیاز به یافتن راه‌کاری تازه و نو، دولت‌های 170 کشور جهان، در ماه مارس سال 2002 میلادی به کنوانسیون بیابان‌زدایی سازمان ملل متحد پیوسته‌اند.
هدف از انعقاد این کنوانسیون ارتقا اقدامات موثر از طریق برنامه‌های محلی مبتکرانه و نیز هم‌کاری‌های حمایتی بین‌المللی است. به موجب این کنوانسیون هرگونه تلاش در جهت محافظت از زمین‌های مناطق خشک در دراز مدت انجام خواهد گرفت، چرا که عوامل دخیل در پیدایش این فرآیند، متعدد و در عین حال بسیار پیچیده است و پهنه گسترده‌ای را در بر می‌گیرد که مسایلی نظیر الگوهای تجارت جهانی و روش‌های ناپایدار مدیریت اراضی را در خود جای داده است.
رابطه مستقیم گسترش بیابان‌ها با تغییرات آب و هوایی زمین غیرقابل انکار است. در این بین لزوم برنامه‌ای جامع و یک‌پارچه در مدیریت و بهرهبرداری پایدار منابع محیطی اکوسیستمهای شکننده مناطق خشک و با پذیرش نقش اساسی جوامع بومی و ملی، روستایی و عشایری و دانش بومی و تجربه دیرینه آنان در مقابله با بیابان‌زایی و حفظ طبیعت و منابع طبیعی به طور کامل مشهود است.
دبیرکل سازمان ملل متحد در پیامی به مناسبت روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشک‌سالی در ۱۷ ژوین ۲۰۱۰ برابر با ۲۷ خرداد ۱۳۸۹گفت: «هنگامی که از سرزمین‌های خشک حفاظت می‌شود و آن‌ها به حال اول باز گردانیده می‌شوند، امنیت غذایی تقویت می‌گردد، به فقرا کمک می‌شود تا در سرنوشت خود دخیل باشند، و پیش‌رفت به سوی دستیابی به آرمان‌های توسعه هزاره تسریع می‌شود.»
بیش از یک میلیارد مردم فقیر و آسیب‌پذیر در سرزمین‌های خشک جهان زندگی می‌کنند، جایی که تلاش ها برای دستیابی به آرمان‌های توسعه هزاره با چالش‌های منحصر به فرد رو‌به‌رو است و به همین دلیل عقب مانده است.
و در نهایت روز نگاشت امروز، این‌که امسال در هفدهم ژوین مردمان دنیا در بیش از 193 کشور جهان برای شانزدهمین سال، آیین‌های نکوداشت روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی و کاهش اثرات خشک‌سالی را برگزار خواهند کرد.
منبع‌ها:
روز جهانی بیابان زدایی
محمد درویش
خاک خوب
ویکی‌پدیا
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
