اردوان روزبه / رادیو کوچه
ardavan@koochehmail.com
«زنان در کفن»، این نام فیلمی است که در سال گذشته در جشنواره آلمانی سینما برای صلح برنده جایزه شد. این فیلم نخستین فیلم ایرانی بود که کاندیدای جشنواره سینما برای صلح شد.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
سینما برای صلح جایزه‌اش را به فیلم‌هایی با موضوع عدالت و برابری و کسانی که قربانی تبعیض‌های نژادی، قومی و جنسیتی شده اند، می‌دهد.
این بار «زنان در کفن» 73 دقیقه‌ای که فعالیت زنانی را به تصویر می‌کشد که سعی در نجات زنان محکوم شده به سنگسار را دارند، برنده جایزه سینما برای صلح شد.
برخورد‌های تبعیض آمیز، اختلافات حقوقی و صدور حکم سنگسار موضوع این فیلم و شادی صدر وکیل و فعال مدنی ایرانی یکی از افراد محوری این فیلم است که فعالیت‌های او و دیگر همراهان‌اش به تصویر کشیده شده.
حضور این فیلم در جشنواره فیلم‌های مستند آمستردام و پخش آن در سنای کانادا به مناسبت روز جهانی حقوق بشر موجب ارایه تصویری از فضای تبعیض آمیز قوانین در ایران به جهانیان شده است. به طوری که شادی صدر در مورد این فیلم اشاره می‌کند: « من دوبار این فیلم را دیده ام، و هر دوبار، قرار بود بعدش صحبت کنم و به سئوالها پاسخ دهم. هر دو بار، دیدن دوباره “راهی”، سازمانی که هنوز، در اعماق قلبم می دانم، کار در آن مفیدترین کاری بوده که در زندگی کرده ام، دیدن دوباره آن همه زندگی در آن زیرزمین روشن، دیدن آن همه بدو بدو، برای زنان محکوم به سنگسار، نازنین فاتحی و صدها زن عادی گمنام، هر بار، قلب مرا فشرده است. بار اول، سه ماه پیش، وقتی در لاهه فیلم را دیدم، هرطور بود، پرسش وپاسخ را تاب آوردم ولی وقتی به قرار بعدی مان که نشست با سازمانهای غیردولتی بود رسیدیم، دیدم دیگر نمی توانم بیشتر از این ادامه دهم.»
محمد‌رضا کاظمی بی‌شک شجاعت در ساخت این فیلم به خرج داده است. او به تنهایی به ایران رفته است و علی‌رغم وجود خطر و قرمز‌ها بدون آن که دولت ایران به او اجازه ساخت فیلم را بدهد به سراغ گروه‌های فعال رفته است و از نزدیک به موضوعات سنگسار و عدم رعایت حقوق زنان ایرانی پرداخته است.
اگر چه بر روی پوستر این فیلم نام دو کارگردان به چشم می‌خورد اما به نظر می‌رسد تمام این فیلم توسط یکی از این دو کارگردان یعنی محمد‌رضا کاظمی فیلم‌برداری شده است و آقای حائری‌نژاد نقش دیگری را بعد در اروپا با سمت کارگردانی دوم در این فیلم ایفا کرده‌اند.
به نظر می‌رسد باید شجاعت محمد‌رضا کاظمی را که علی‌رغم مشکلات مالی و کاری در ابتدا این پروژه را آغاز نمود ستود. به هر روی مراسم «سینما برای صلح» به منظور ترغیب فعالیت‌های حقوق بشر، سالانه در کنار جشنواره بین‌المللی فیلم برلین (برلینانه) برگزار می‌شود و در جشنواره نهم فیلم «زنان در کفن» برنده جایزه سینما برای صلح شد.
آن چه در پی می‌آید گفت‌و‌گویی است با محمد‌رضا کاظمی که از مشقت‌های فیلم‌برداری در ایران و تهیه آن و هدف از ساخت این مستند می‌گوید:
شما سازنده‌ی مستندی به نام «زنان در کفن» هستید که در 15 فوریه به صورت خاص به نمایش گذاشته شد اما امیدوار بودیم به صورت گسترده‌تر هم منتشر شود. زنان در کفن به چه مسایلی در ایران می‌پردازد؟
تمرکز این فیلم روی گروهی از فعالان زنان در ایران است. خانم «شادی صدر» یکی از وکلای ایرانی و فعال حقوق زنان به هم‌راه چند تن دیگر سازمان غیردولتی به نام «راهی» تاسیس کرده بودند و در این سازمان سعی می‌کردند خانم‌هایی که حکم اعدام یا سنگسار برایشان صادر شده بود را نجات دهند. در کنار آن فعالیت‌های دیگری هم داشتند از جمله این‌که کمپین‌هایی را در مخالفت با قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان برگزار کردند و درخواست تغییر این قوانین را داشتند.
با توجه به این‌که این فیلم بر روی نقطه‌های قرمز ایران مانند سنگسار و موضوع مسایل حقوقی زنان تمرکز دارد، آیا در تهیه‌ی آن با مشکلی مواجه نبودید؟ صحنه‌های این فیلم را به چه نحوی تهیه کردید؟
ما برای مجوز درخواست دادیم اما مجوزی صادر نشد و من مجبور شدم بدون مجوز کار را شروع کنم. طبیعی است که با ترس و دلهره کار را انجام می‌دادیم اما وقتی می‌دیدیم خانم‌های با‌جراتی در تهران نهادی را تاسیس کردند و با اسناد و مدارک در حال فعالیت هستند، ما هم از آنها جرات می‌گرفتیم. بیشتر سعی می‌کردیم در محیط‌های بسته فیلم‌برداری کنیم چرا که در خیابان احتمال داشت ماموران نیروی انتظامی از ما مجوز بخواهند که در آن صورت دردسر بزرگی پیش می‌آمد.
اما در مشهد زمانی که یک خانم و آقا را سنگسار کردند ما از آن محل فیلم‌برداری کردیم که ترس و دلهره‌ی زیادی داشتیم. چرا که در آن‌جا جنایتی در حال وقوع بود و اگر ماموران متوجه می‌شدند پیامد بدی داشت.
این فیلم 73 دقیقه‌ای در روز دوشنبه 15 فوریه پخش شد و برنده‌ی جایزه‌ی سینما برای صلح در برلین شد. چه فاکتورهایی در این فیلم وجود داشت که این فیلم را حائز این رتبه کرد؟
شرایط کنونی ایران خیلی تاثیر داشت. زیرا با سر کار آمدن آقای احمدی‌نژاد تحول عمیق سیاسی در ایران بود و این شرایط با آن چیزی که او نمایندگی می‌کند تناقض دارد. اما جوانان، وکلا، فعالان حقوق زنان که در این سیستم بزرگ شدند و در نهادهای آموزشی جمهوری اسلامی آموزش دیدند و به واسطه‌ی کتاب‌های درسی تحت تبلیغات صدا و سیما شست‌وشوی مغزی شدند، اصلن ارزش‌ها را نپذیرفتند و با آن مقابله می‌کنند. این سازمان غیردولتی که در زمان آقای خاتمی مجوز کار گرفته بود، با سر کار آمدن آقای احمدی‌نژاد تعطیل شد.
اکثر زنانی که در فیلم دیده می‌شوند بازداشت شدند و برای آنها احکام زندان سنگین بردیده شد و بسیاری از آنها مجبور شدند ایران را ترک کنند. از جمله «شادی صدر»، «آسیه امینی»، «محبوبه عباس‌قلی‌زاده» که در خارج از ایران به سر می‌برند.
آیا فیلم ایرانی دیگری هم به جز فیلم شما توانسته این جایزه را بگیرد؟
هم‌زمان با فیلم ما یک فیلم دیگری به نام «سنگسار ثریا» که فیلم داستانی بود نیز جایزه‌ی عدالت را در جشنواره‌ی برلین دریافت کرد اما پیش از آن فیلم دیگری نبود.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
علی سریمی
چقدر جالب است در تمام جاهایی که من دیدم این فیلم مطرح شده آقای حائری نژاد اسم شان مطرح است حتا من به نظرم می رسید که این اقای کاظمی چه نقشی در ساخت این فیلم دارند اما حالا شما با این اقا مصاحبه کرده اید و توضیح می دهد که تمام مدت فیلم در ایران کار کرده است . حالا تکلیف حائری نژاد چه می شود؟
wooloool
یکی از دوستانم می گفت آقای فرید حائری نژاد برای این که در این فیلم بتواند سهیم باشد از یکی از کارمندانش چند فیلم که از ایران گرفته بوده ، گرفته و بهش گفته که بهت بر می گردونم این بخش ها در فیلم زنان در کفن به نام این فرید خان ثبت شده و اون خانم الان هر چی میدوه چیزی دستش نمی یاد.
این هم از شرافت یه سردبیر رادیو در مملکت فخیمه غرب…
محمد رضا نوایی
همیشه کسانی رنجش را می کشند تلاشش را م یکنند و کسانی دیگر از آن نمد کلاهی می بافند.
برنده این بازی اقای حائری نژاد است که توانست از این فرصت بهره ببرد. این داستان همیشه گی است یکی رنج می کشد یکی می خورد.
گرفتن جایزه صلح در سینما را جدی جدی باید به اقای حائری نژاد تبریک گفت نه اقای کاظمی.
ث.حمید
فکر می کنم اقای کاظمی در این مصاحبه سعی کرده به چیزی نپردازه.
کاظمی جوان خوش فکری است که می خواهد کار فیلمش ادامه بیابد. اما سوالم این است پس شرافت کجا رفته. چرا کسی در مورد این موضوع چیزی ننوشته است؟
Abbas
خسته نباشند آقای حائری نژاد با دزدیدن کار بقیه. واقعا جای تقدیر دارد.
سینا
شرم آوره. این آقا هر روز یکی از دسته گل هاش رو می شه. آقای کاظمی باید خیلی زودتر از اینها این مسئله رو افشا می کرد. باید دروغ گوها رو رسوا کرد. با اومدن حائری نژاد به رادیو زمانه، این رسانه نابود شد. آقای فرید خان، با دروغ گویی و دزدی که نمی شه سردبیر و کارگردان شد.
لیلا
چرا بعضی ها فکر می کنند که ماه همیشه پشت ابر می ماند؟ این آقا آبرو نگذاشته برای رادیو زمانه. یک مثلا سرمقاله هم نوشته بود، البته انشا بود که رفقاش کلی حک و اصلاحش کرده بودند و انجا سعی کرده بود این و ان را بکوبد تا خودش دیده شود. من شخصا چنین چیزی در هیچ یک از رسانه های ایرانی و خارجی ندیده بودم. شرم هم بد نیست.
صنم
جالب است. خانمی که سردبیر زمانه فیلم هایش را پس نمی دهد، چرا افشاگری نمی کند؟ اگر چنین چیزی صحت دارد، باید درباره اش نوشت و حرف زد.
جالب است که من برای یادداشت آقای حائری در رادیو زمانه پیام گذاشتم و از وی به خاطر شخصی کردن سرمقاله و توهین به شعور مخاطبان انتقاد کردم، اما آن را منتشر نکردند و بعد که دوباره پیام گذاشتم که چرا کامنت انتقادی من را منتشر نمی کنید، این را منتشر کردند. در پیام من هیچ توهینی نبود و متاسفانه این مشکل کمبود ظرفیت را از سوی مسئولان این رادیو نشان می دهد. خدا عاقبت همه ما را به خیر کند. احتمالا ایشان درباره این فیلم هم سرمقاله دیگری خواهند نوشت.
ارادت
صنم
سامان زاد
سیستم احمدی نژادی در اروپا
سامان زاد
روزی که این آقا جایزه فیلم دزدیشو گرفت گفتم بازم خوبه یه کاری بلده شده سردبیر زمانه، حالا فهمدیم همونم نداره
ساسان
احساس خیلی بدی پیدا کرده ام پس از مطالعه این کامنت ها.به همه رسانههای فارسی نگاه بدی پیدا کرده ام.چرا مشکلات رادیو زمانه حل نمی شود؟هلندی ها چه می کنند؟مثل این که آنها هم همچون ما ایرانی ها هستند که با نظارت بیگانه هستند؟ما ایرانی ها همه جا را آبادکرده ایم.افسوس.
لاهوری
خوب بود رادیو کوچه با توجه به شایعاتی که در این زمینه وجود داشت و همه این حرف هایی که در باره مصادره نام یک کارگردان از سوی شخص دیگری که ادعای کارگردانی دوم این فیلم را دارد، زده شده و می شود، از آقای کاظمی سوال می کرد.
ظاهرا آقای کاظمی با این مسئله مشکلی ندارد و تازه مگر فیلم خیلی مهمی هست؟
الان که ساختن فیلم در باره زنان در ایران و سنگسار و این حرف ها مد شده.