محبوبه / رادیوکوچه
mahboobeh@koochehmail.com
امروز بیست‌‌و‌دوم تیرماه مصادف با زادروز «عباس زریابخویی» مورخ، ادیب، نسخه‌شناس، نویسنده و مترجم ایرانی است او که متولد سال 1298 خورشیدی بود، از سال 1344 تا سال 1357 استاد تاریخ در دانشگاه تهران بود و در سال 1373 در اثر عارضه قلبی درگذشت.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
«عباس زریاب خویی» در ۲۲ تیرماه ۱۲۹۸ خورشیدی در شهر «خوی» به دنیا آمد. سال‌های کودکی او مصادف با دوران متلاطم در تاریخ ایران بود.
انقلاب اکتبر 1917 میلادی سبب شده بود که سربازان «روسیه تزاری» که از مدت‌ها پیش برای پیش‌برد مقاصد استعماری آن دولت و برای از میان بردن نهضت مشروطیت به ایران آمده بودند، از شهرهای شمالی و شمال‌غربی کشور خارج شوند. این سربازان به هنگام خروج، شهرها، بازارها و کاروان‌سراها را آتش زده بودند و زادگاه زریاب نیز از این خشونت و بی‌رحمی در امان نماند.
او تحصیلات ابتدایی و دوره اول دبیرستان را در خوی گذراند و چون امکان ادامه تحصیل در آن‌جا وجود نداشت نزد یکی از روحانیون شهر به یادگیری صرف و نحو عربی، اصول و دیگر علوم حوزوی پرداخت. در سال ۱۳۱۶ به قم رفت و شش سال نزد علمای تراز اول حوزه علمیه قم به تحصیل مشغول بود، اما فوت پدر باعث شد تا او به شهر خوی بازگردد و مدتی به تدریس در دبیرستان بپردازد.
در شهریور ۱۳۲۴ هم‌زمان با نا‌آرامی‌های ناشی از ادامه اشغال آذربایجان، ناچار به ترک خوی شد و به تهران آمد و دو سال اول را با سختی در تهران زندگی کرد، و به نوشتن مقالات در نشریات علمی و ادبی پرداخت تا آن‌که به کار در «کتاب‌خانه مجلس شورای ملی» مشغول شد.
او هم‌زمان دوره لیسانس را در دانش‌کده معقول و منقول (الهیات) دانشگاه تهران گذراند. در کتاب‌خانه مجلس شورای ملی بود که با «حسن تقی‌زاده» آشنا شد و مورد توجه او قرار گرفت. بدین گونه بود که پس از تاسیس مجلس «سنا» و انتخاب تقی‌زاده به ریاست آن در سال ۱۳۲۸ و تاسیس کتاب‌خانه مجلس سنا، رزریاب به‌عنوان مدیر کتاب خانه مجلس سنا معرفی شد.
در سال ۱۳۳۴ بورس مطالعاتی بنیاد «هومبولت» در «آلمان غربی» در اختیار عباس زریاب قرار گرفت و او به مدت پنج سال در شهرهای «ماینز»، «فرانکفورت» و مونیخ به تحصیل و مطالعه در رشته‌های تاریخ، علوم و معارف اسلامی، فلسفه و فرهنگ تطبیقی پرداخت.
در سال ۱۳۳۹ از دانشگاه «گوتنبرگ» شهر ماینز در رشته‌های تاریخ و فلسفه درجه دکتری گرفت. عنوان رساله دکتری او «گزارش درباره جانشینان تیمور برگرفته از کتاب تاریخ کبیر جعفری» تالیف «ابن محمد حسینی» بود.
وی در سال ۱۳۳۹ به تهران بازگشت و مجدد در کتاب‌خانه مجلس سنا مشغول به کار شد. دو سال بعد به دعوت «والترهنینگ» که آن زمان کرسی استادی در دانشگاه برکلی کالیفرنیا را داشت به برکلی رفت و به مدت دو سال در آن دانشگاه به تدریس زبان و ادبیات فارسی مشغول شد.
با آن‌که والتر پست دایمی در دانشگاه برای زریاب در نظر گرفته بود ولی او ترجیح داد که به ایران بازگردد و دانسته‌ها و تجربیات خود را در اختیار دانش‌جویان ایرانی قرار دهد او از سال ۱۳۴۴ تا سال 1357 استاد تاریخ در دانش‌کده ادبیات دانشگاه تهران بود.
زریاب علاوه بر مقام استادی دانشگاه تهران در چند انجمن و موسسه علمی عضویت داشت. انجمن بین‌المللی شرق‌شناسی آلمان، مجمع بین‌المللی کمیته‌های ایران در انگلستان، انجمن فلسفه، هیت امنای بنیاد فرهنگ ایران، فرهنگ‌ستان تاریخ و بنیاد شاه‌نامه فردوسی از جمله این موسسه‌ها بود. زریاب سرانجام مجبور به ترک کرسی استادی شد و در سال 1359 از دانشگاه تهران بازنشسته شد.
او پس از ترک دانشگاه، در سال 1359 چند سال خانه‌نشین بود و در منزل به تحقیق و مطالعه پرداخت. نخستین جایی که پس از انقلاب در آن به کار پرداخت و برای آن مقالات متعدد و کوتاه نوشت دایره‌المعارف «تشیع» بود. سپس با دانش‌نامه جهان اسلام و دایره‌العمارف بزرگ اسلامی و به هم‌کاری پرداخت.
عباس زریابخویی سرانجام به دلیل ابتلا به بیماری قلبی در سال 1373 در بیمارستان بستری شد و در 14 بهمن سال 1373 و در تهران دیده از جهان بربست.
منیع‌ها:
مشاهیر ایران
ویکی‌پدیا
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
