نقض سیستماتیک حقوق بشری آذربایجانی‌ها در ایران در ماه ژوئن ۲۰۱۰ نیز هم‌چون ماه‌های گذشته ادامه داشت. فعالین مدنی مورد بازداشت‌های خود‌سرانه و طولانی مدت قرار گرفته و کماکان از حق داشتن وکیل در دوران بازداشت محروم بوده و مسوولین قضایی از بیان علت دستگیری و اتهامات آنها امتناع می‌کنند.
بازداشت‌ها
در حالی ما شاهد سیر سعودی حبس‌های جدید در آذربایجان هستیم که چند تن از فعالین مدنی آذربایجانی از جمله اکبر آزاد نویسنده و روزنامه‌نگار، دکتر علیرضا عبداللهی فعال مدنی، حمیده فرج‌زاده فعال حقوق زنان، مهندس شهرام رادمهر فعال مدنی، آیدین خواجه‌ای فعال دانشجویی، آیت مهرعلی بیگلو که در هفته‌های اخیر بازداشت شدند، هم‌چنان در حبس به سر می‌برند. مسوولین قضایی از بیان علت دستگیری و اتهامات آنها امتناع می‌کنند و اجازه ملاقات وکیل و خانواده با آنها را نمی‌دهند، وکیل از حق حضور در جلسات بازجویی و دست‌رسی به پرونده محروم است.
مهندس محمود فضلی و حیدر کریمی روز سه‌شنبه ۱٨ خرداد ٨۹ (٨ ژوئن ۲۰۱۰) از سوی ماموران اداره اطلاعات در تبریز و خوی بازداشت و به وزارت اطلاعات تبریز منتقل شدند. محمود فضلی عضو هیت موسس مجمع دانشگاهیان آذربایجان و عضو شورای نویسندگان نشریه دانشجویی «ایشیق» دانشگاه علم و صنعت تهران و حیدر کریمی عضو هیات تحریریه هفته‌نامه توقیف شده سینای همدان، مدیر مسوول سابق نشریه دانشجویی «ایلدیریم» در دانشگاه بوعلی سینا و عضو شورای مرکزی موسسه غیر دولتی اورین خوی می‌باشند.
ماموران اداره اطلاعات تبریز عصر روز ۱٨ خرداد (٨ ژوئن) محمود فضلی را در تبریز بازداشت و پس از تفتیش منزل اتومبیل شخصی، کتاب‌های شعر و داستان ترکی، مدارک شناسایی و سایر وسایل شخصی وی را با خود بردند. ماموران اداره خوی نیز عصر همین روز حیدر کریمی فعال سابق دانشجویی آذربایجان را در یکی از خیابانهای شهر خوی بازداشت و با مراجعه به منزل پدری وی پس از تفتیش منزل کیس کامپیوتر و کتاب‌ها و سایر وسایل شخصی وی را با خود بردند.
پیش از این نیز حیدر کریمی در دانشگاه بوعلی سینای همدان بازداشت و دادگاه انقلاب همدان وی را پس از تحمل دو ماه بازداشت موقت به یک‌سال حبس تعلیقی محکوم کرده بود. مهندس محمود فضلی نیز در سال‌های گذشته چندین بار دستگیر و محاکمه شده بود.
نعیم احمدی خیاوی فعال دانشجویی آذربایجانی و دانش‌جوی زمین‌شناسی دانشگاه تبریز ۲٣ خرداد ٨۹ (۱۳ ژوئن ۲۰۱۰) در منزل دانشجویی یکی از دوستانش در تبریز دستگیر و به بازداشتگاه وزارت اطلاعات این شهر منتقل شد. مسوولین قضایی و امنیت کماکان از دادن پاسخ به سوالات خانواده مبنی بر اتهام این فعال دانشجویی امتناع می‌کنند. احمدی فعال دانشجویی و عضو شورای مرکزی انجمن ادبی سهند و دبیر انجمن اسلامی دانشکده علوم طبیعی دانشگاه تبریز است که پیش از این نیز از سوی کمیته انضباطی دانشگاه تبریز احضار شده بود.
مهندس ابراهیم رشیدی روزنامه‌نگار و وبلاگ‌نویس آذربایجانی روز دوشنبه ۲۴ خرداد ٨۹ (۱۴ ژوئن ۲۰۱۰) توسط ماموران اداره اطلاعات اردبیل بازداشت و به وزارت اطلاعات تبریز انتقال یافت. براساس آخرین اخبار رسیده وی پس از اتمام بازجویی‌ها در وزارت اطاعات تبریز در روزهای گذشته به زندان مشگین شهر انتقال یافته است. به گفته نزدیکان خانواده رشیدی پرونده این روزنامه‌نگار در شعبه پنجم دادسرای عمومی و انقلاب اردبیل به ریاست قاضی خندستانی در جریان است.
ابراهیم رشیدی عضو هیت تحریریه ماه‌نامه «بایرام» و هفته‌نامه توقیف شده «نوید آذربایجان» و وبلاگ نویس، مدرس زبان ترکی آذربایجانی، عضو موسس سازمان غیر دولتی(NGO) «آذرتوپراق»، عضو هیت موسس و دبیر کانون فرهنگی استاد شهریار دانشگاه اورمیه، مدیر مسول نشریه دانشجویی اولدوز، سردبیر نشریه دانشجویی بولوت در دانشگاه اورمیه و شاعر می‌باشد.
این ژورنالیست و فعال مدنی شناخته شده آذربایجانی در سال‌های اخیر چندین‌بار دستگیر و به زندان محکوم شده است. سازمان عفو بین الملل با صدور اطلاعیه‌هایی در ۱ آوریل و ۱ می ۲۰۰۶، بازداشت و فشار بر رشیدی را محکوم نموده بود.
زهرا فرج‌زاده همسر آیت مهرعلی‌بیگلو فعال بازداشتی آذربایجانی روز شنبه ۲۹ خرداد ٨۹ ( ۱۹ ژوئن ۲۰۱۰) پس از حضور در دفتر بازپرسی شعبه چهارم دادسرای عمومی و انقلاب تبریز به اتهام تبلیغ علیه نظام دستگیر شد. دستگیری خانم فرج‌زاده پس از آن صورت گرفت که وی جهت ارایه درخواست تماس تلفنی با همسرش آیت مهرعلی‌بیگلو، که از ۲۰ اردیبهشت ۸۹ در بازداشتگاه اداره اطلاعات تبریز به سر می‌برد به شعبه چهارم بازپرسی دادسرای تبریز مراجعه نموده بود.
پیش از این نیز ماموران امنیتی حمیده فرج‌زاده کارمند بیمارستان شهید مطهری ارومیه و خواهر زهرا فرج زاده را در منزل پدریش در ارومیه بازداشت و به سلول‌های انفرادی زندان تبریز منتقل کرده بودند. منابع محلی گمان می‌برند بازداشت زهرا فرج‌زاده جهت وارد کردن فشار بر همسرش آیت مهرعلی‌بیگلو و پس از مصاحبه‌های وی در رابطه با وضعیت شوهرش که بیش از یک ماه از بازداشتش در بازداشتگاه اداره اطلاعات تبریز می‌گذرد صورت گرفته است.
یونس سلیمانی فعال دانشجویی آذربایجانی در دانشگاه بوعلی سینای همدان، مدیر مسوول سابق نشریه دانشجویی ایلدیریم و دبیر سابق کانون فرهنگی شهریار این دانشگاه روز پنجشنبه ۲۷ خرداد ٨۹ (۱۷ ژوئن ۲۰۱۰) در منزل پدری‌اش در اردبیل بازداشت و به اداره اطلاعات تبریز منتقل شد. ماموران اداره اطلاعات اردبیل بدون نشان دادن حکم قاضی، وارد منزل پدری سلیمانی شده و پس از بازداشت این فعال دانشجویی اقدام به تفتیش منزل نموده و کیس کامپیوتر و کتاب‌های او را با خود برده‌اند. به گفته منابع نزدیک به خانواده سلیمانی قاضی پرونده قرار بازداشت دوماهه برای وی صادر کرده است. خانواده سلیمانی به شدت نگران وضعیت سلامتی وی هستند و می‌گویند این فعال دانشجویی دچار بیماری هپاتیت بوده و از کبد درد شدید رنج می‌برد بطوری‌که در سال گذشته روده سلیمانی را عمل کرده‌اند و وی نیاز مداوم به دارو و مراقبت پزشکی دارد.
فیروز یوسفی فعال مدنی آذربایجانی و درجه دار اخراجی نیروی زمینی ارتش ایران روز دوشنبه ٣۱ خرداد ٨۹ ( ۲۰ ژوئن ۲۰۱۰) توسط ماموران حفاظت اطلاعات ارتش در تهران بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شده است. ماموران حفاظت اطلاعات ارتش، این فعال آذربایجانی را هنگامی که وی جهت دریافت مزایای بازخرید اجباری به کارگزینی پادگان فرماندهی ترابری نیروی زمینی ارتش مراجعه نموده بود بازداشت کرده‌اند. بازپرس شعبه سوم دادسرای امنیت تهران به خانواده این فعال آذربایجانی گفته است که یوسفی پس از مصاحبه با رسانه‌های خارجی در خصوص اخراجش از کار بازداشت شده است. فیروز یوسفی روز چهارشنبه ۲ تیر ٨۹ ( ۲٣ ژوئن ۲۰۱۰) طی تماس تلفنی با خانواده از بازداشت خود در مکانی نامعلوم خبر داده است. تلاش‌های خانواده این فعال آذربایجانی برای اطلاع از هویت نهاد صادر کننده حکم جلب و محل بازداشت وی بی‌نتیجه بوده و این امر باعث نگرانی خانواده از وضعیت سلامتی او شده است.
این فعال مدنی دوشنبه هفته گذشته نیز به شعبه سوم دادسرای امنیت تهران احضار و مورد بازجویی مامورین امنیتی قرار گرفته بود. یوسفی اسفند ماه ۸۸ پس از ده سال خدمت در نیروی زمینی ارتش ایران به حکم کمسیون رسیدگی به تخلفات کارکنان این نهاد نظامی بازخرید اجباری شده بود. این فعال آذربایجانی آبان و اسفند ۸۷ در شهرهای تهران و مراغه نیز بازداشت و به قید وثیقه از زندان آزاد شده بود.
شکراله قهرمانی‌فرد فعال مدنی آذربایجانی و معلم دبستان‌های شهر خداآفرین روز سه‌شنبه ۱ تیر ٨۹ ( ۲۲ ژوئن ۲۰۱۰) توسط ماموران امنیتی در کلیبر بازداشت و به بازداشتگاه وزارت اطلاعات تبریز انتقال یافت. شکراله قهرمانی‌فرد دانش‌جوی روان‌شناسی دانشگاه آزاد تبریز می‌باشد که پیش از این نیز در ۲۱ آذر ۸۱، ۱۲ تیر ۸۳ و اسفند ۸۶ بازداشت و پس از مدتی بازداشت به قید وثیقه از زندان آزاد شده بود.
حسن رحیمی‌بیات، مهندس عمران و از فعالان حرکت ملی آذربایجان و عضو کمیته گزارش‌گران حقوق بشر بعد از ظهر روز شنبه ۱۲ تیرماه ۸۹ (۳ ژوئیه ۲۰۱۰) در محل کار خود دستگیر شده است. بنا به گزارش شاهدان عینی چهار نفر از نیروهای اطلاعات به محل کار وی مراجعه، وی را بازداشت و به زندان اوین منتقل کرده‌اند. گفتنی است رحیمی‌بیات دو سال پیش از این نیز در شهریورماه ۱۳۸۷ هم‌راه با یک گروه ۲۰ نفره در یک مراسم افطاری بازداشت شده و در بندهای ۲۴۰ و ۲۰۹ اوین به مدت قریب به ۴۰ روز در انفرادی به سر برده بود.
صدور قرار وثیقه
حسین نصیری فعال مدنی آذربایجان در جریان اعتراض به خشکیده شدن دریاچه اورمیه، در ۱۳ فروردین ماه ۸۹ (۲ آوریل ۲۰۱۰) هم‌زمان با روز طبیعت از سوی نیروهای امنیتی در کنار پل میان‌گذر دریاچه اورمیه بازداشت و به اطلاعات شهرستان اسکو انتقال و سپس به وزارت اطلاعات تبریز منتقل و با پرونده‌سازی جدید دیگری روبه‌رو شده و پس از تحمل دو ماه انفرادی به زندان مرکزی تبریز انتقال یافته است. برای آزادی موقت این فعال مدنی علاوه بر دادگاه اسکو که وثیقه ۳۰ ملیون تومانی صادر کرده، وی به پرداخت وثیقه و ضمانت ۱۰۰ میلیون تومانی از دادگاه انقلاب تبریز برای پرونده جدید روبه‌رو است. که در کل برای آزادی موقت این فعال مدنی آذربایجان ۱۳۰ میلیون تومان قرار وثیقه صادر کرده‌اند.
آزادی به قید وثیقه
سعید بیدخت فعال مدنی و دو تن دیگر از شهروندان آذربایجانی که روز چهارشنبه ۲۶ خرداد ٨۹ (۱۶ ژوئن ۲۰۱۰) توسط ماموران حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی تبریز بازداشت شده بودند به قید وثیقه آزاد شدند. بازداشت این افراد در جریان برگزاری مسابقه فوتبال تیم‌های شهرداری تبریز و سپاهان نوین اصفهان در ورزشگاه اختصاصی تراکتورسازی صورت گرفته بود. از اسامی دو بازداشتی دیگر اطلاعی در دست نیست. سعید بیدخت پیش از این در جریان تطاهرات گسترده آذربایجانی‌ها بر علیه کاریکاتور نژادپرستانه روزنامه ایران در سال ٨۵ بازداشت و پس از تحمل حکم ٨ ماه حبس تعزیری از زندان اهر آزاد شده بود.
مسابقات فوتبال در ماه‌های گذشته به صحنه طرح مطالبات آذربایجانی‌ها تبدیل شده است. شهروندان آذربایجانی با سردادن شعارهایی هم‌چون «تورک دیلینده مدرسه» (مدرسه به زبان ترکی) مطالبات ملی خود را مطرح و خواستار پایان دادن به تبعیض‌های فرهنگی، اقتصادی،اجتماعی و غیره در حق آذربایجانی‌ها در ایران می‌شوند.
محکومیت
شعبه یکم دادگاه تجدید نظر استان آذربایجان‌شرقی مهندس علیرضا فرشی استاد دانشگاه و همسرش سیما دیدار را به شش‌ماه حبس تعزیری قطعی محکوم نمود. بر اساس حکم صادره از سوی قاضی علیزاده، اتهام این افراد تبلیغ علیه نظام عنوان شده و حکم یک‌سال حبس تعزیری صادره برای این زوج آذربایجانی به شش‌ماه حبس تعزیری کاهش پیدا کرده است.
علیرضا فرشی در جریان مراسم راه‌پیمایی خانوادگی ۱ خرداد ۸۸ (۲۲ می ۲۰۰۹) که توسط اداره تربیت بدنی آذربایجان‌شرقی در پارک ائل‌گولی تبریز برگزار شده بود بدست ماموران اداره اطلاعات بازداشت گردید. ماموران امنیتی چندی بعد طی تماسی تلفنی با سیما دیدار همسر علیرضا فرشی از وی خواستند تا برای ملاقات با همسرش به زندان تبریز مراجعه کند که پس از حضور دیدار در زندان تبریز مامورین امنیتی وی را بازداشت کردند. فرشی و دیدار پس از تحمل بازداشت موقت سه و یک ماهه به قید وثیقه از زندان تبریز آزاد و شعبه سوم دادگاه انقلاب تبریز در ۲۳ آبان ۸۸ (۱۳ نوامبر ۲۰۰۹) این روج آذربایجانی را به یک‌سال حبس تعزیری محکوم کرد.
در جریان راه‌پیمایی خانوادگی ۱ خرداد ۸۸ عده‌ای از شرکت کنندگان در این پیاده‌روی همگانی اقدام به سردادن شعار تورک دیلینده مدرسه کرده بودند. به دنبال این امر ماموران امنیتی ضمن حمله به شعار دهندگان و ضرب و شتم آنها عده‌ای را بازداشت کردند.
سیما دیدار مدیر مسوول سابق نشریه دانشجویی یاشماق در دانشگاه تهران و شاعر آذربایجانی و علیرضا فرشی از فعالین سابق دانشجویی دانشگاه‌های شریف و تهران و استاد دانشگاه آزاد جلفا می باشد. سازمان عفو بین‌الملل روز نهم ژوئن ۲۰۰۹ با انتشار اطلاعیه‌ای ضمن بررسی وضعیت حقوق بشر در فضای انتخاباتی ایران، خبر از بازداشت و زخمی شدن بیش از ۱۵ نفر در تبریز از جمله علیرضا فرشی داده بود.
خطر سنگ‌سار
سکینه محمدی آشتیانی، زن آذربایجانی از شهر تبریز که با حکم سنگ‌سار به مرگ محکوم شده است در خطر اجرای این حکم قرار دارد. طبق خبری که وکیل او داده٬ همه راه‌های قانونی بسته شده و پرونده برای بخش اجرای احکام یعنی اجرای حکم سنگ‌سار فرستاده شده است. به گفته محمد مصطفاییِ، وکیل نام‌برده او به اتهام گناه ناکرده زنای محصنه به سنگ‌سار محکوم شده و از سال ۱۳۸۴ در زندان تبریز بسر می‌برد.
مصطفایی وکیل خانم محمدی پیش‌تر در مصاحبه با بخش آذربایجانی رادیو اروپای آزاد این مسئله را چنین شرح داده بود:
«پیش‌تر خانم محمدی به اتهام داشتن رابطه نامشروع با حکم دادگاه به ۱۰۰ ضربه شلاق محکوم می‌شود. سپس حکم دادگاه مورد اجرا قرار می‌گیرد اما مدتی پس از اجرای حکم شلاق وی، شوهر او به قتل می‌رسد. پس از حادثه قتل پرونده جنایی دیگری برای خانم محمدی باز می‌شود. سپس وی را مجبور می‌کنند که به عمل زنا با مردان دیگر اعتراف کند. در صورتی که وی در جلسه دادگاه مکررن این اعتراف خود را تکذیب کرده و گفته که وی را مجبور به چنین اعترافی نموده‌اند. ۵ قاضی در هیت قضایی پرونده وی را بررسی می‌کنند. با دو تن از قضات حکم به تبرئه وی و سه تن حکم به سنگ‌سار وی داده‌اند که در مجموع محمدی به سنگ‌سار محکوم گشته است.
واحید قاراباغلی / ژوئن ۲۰۱۰
سخن‌گوی انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران – آداپ
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
