اردوان طاهری/ رادیو کوچه
باز هم در شهر وین شما را هم‌راهی می‌کنم. با بال‌های خیال، از دریچه‌ی کوچه‌ی مهتابی، راهی می‌گشاییم تا پایتخت موسیقی جهان؛ شهری که هم‌واره طنین موسیقی کلاسیک، پررنگ‌ترین آوازه‌اش برای دوست‌داران موسیقی در سراسر دنیاست. در وین، خانه‌های متعدد، موزه‌های کوچک و بزرگ و سالن‌های اپرا و کنسرتی در گوشه و کنار شهر به چشم می‌خورد که هر یک، یادگار زندگی، هنرآفرینی و شورانگیزی و شیدایی نام‌داران موسیقی کلاسیک است.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
شاید یکی از ساختمان‌هایی که حتا ایستادن در مقابل آن، شما را هم‌راه با سمفونی‌های «موتسارت» (Wolfgang Amadeus Mozart) و «بتهوون» (Ludwig van Beethoven) یا والس‌های «یوهان‌اشتراوس» (Johann Strauß) و «یوزف‌لانر» (Joseph Lanner) و اپراهای «جوزپه‌وردی» (Giuseppe Verdi) و «ریچاردواگنر» (Richard Wagner) به تاریخ موسیقی کلاسیک می‌برد، ساختمان اپرای وین (Wiener Staatsoper) است که هم‌چنان درخشان و با‌شکوه، در تقاطع خیابان کرنتنر (Kärntner Straße) و رینگ (Ringstraße) خودنمایی می‌کند. از اهمیت اصلی‌ترین سالن اپرای وین و در واقع یکی از اصلی‌ترین سالن‌های اپرای جهان، همین بس که خیابان «رینگ» – که هم‌چون حلقه‌ای، شهر قدیمی وین را محصور کرده است – با این ساختمان آغاز می‌شود و شماره‌ی قطعه‌ی آن «یک» است.
بنای اپرای وین در مراحل اولیه ساخت
ساخت بنای اپرای وین، بر اساس طرحی از یک معمار مشهور اهل وین که البته متولد مجارستان بود، به نام «آگوست فون سیکاردز بورگ» (August von Sicardsburg) در آغاز نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم میلادی آغاز شد. دیگر معمار وینی، به نام «ادوارد فان‌در نول» (Eduard van der Nüll) طراح دکور و معمار داخلی این بنای زیبای هنری است که در کنار دیگر هنرمندان برجسته‌‌ی آن دوران، یکی از باشکوه‌ترین سالن‌های اپرا و کنسرت جهان را از خود به یادگار گذاشته است. یکی دیگر از هنرمندانی که نقاشی‌های دیواری و سقفی (Fresco) او سرسرا و بالکن ورودی ساختمان اپرا را به یک اثر منحصر به فرد هنری مبدل کرده، «موریتس فون شویند» (Moritz von Schwind) اتریشی است.
پوستر آیین گشایش اپرا در سال 1869
«فلوت سحرآمیز» (Die Zauberflöte)، اپرای بسیار مشهور «موتسارت»، با قلم توانای این هنرمند در بالکن اپرا نقش و رنگ گرفته است. به این بالکن که وارد می‌شوید، وقتی محو تماشای فلوت‌های سحرآمیز «موریتس فون شویند» دور خود می‌چرخید تا گوشه‌ای از نظر دور نماند، گویی هم‌نوا با فلوت سحرآمیز «آمادیوس» نابغه به سماع درآمده‌اید.
ساخت بنای اپرای وین، بر اساس طرحی از یک معمار مشهور اهل وین که البته متولد مجارستان بود، به نام «آگوست فون سیکاردز بورگ»(August von Sicardsburg) در آغاز نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم میلادی آغاز شد
اپرای وین، در 25 می 1869، با اجرای «دون جیووانی» (Don Giovanni)، اپرای جاودان «ولفگانگ آمادیوس موتسارت»، در حضور «قیصر فرانتس یوزف» (Kaiser Franz Joseph) و همسرش، «الیزابت» (Elisabeth) به صورت رسمی گشایش یافت. متاسفانه، هیچ یک از دو معمار این بنای هنری، در زمان گشایش اپرا در قید حیات نبودند. چندی پیش از مراسم افتتاحیه، زندگی «ادوارد فان‌در نول» با یک خودکشی تراژیک پایان یافته و مدتی بعد، «آگوست فون سیکاردز بورگ» نیز بر اثر سکته‌ی مغزی، دار فانی را وداع گفته بود.
نمای بیرونی اپرای وین
در مدت زمان کوتاهی، با درخشش هنری اپرای وین در زمان مدیران نخستین این اپرا، هم‌چون «فرانتس فون دینگل‌اشدت» (Franz von Dingelstedt)، «یوهان هربک» (Johann Herbeck)، «فرانتس یاونر» (Franz Jauner) و «ویلهلم یان» (Wilhelm Jahn)، محبوبیت این مجموعه روز‌به‌روز بیش‌تر شد. اما با این وجود، یکی از نخستین دوره‌های طلایی اپرای وین، در زمان مدیریت «گوستاو مالر» (Gustav Mahler) رقم خورد. «مالر» که خود از آهنگ‌سازان و رهبران برجسته‌‌ی دوران رمانتیک و گذار به مدرنیته بود، شیوه‌ی قدیمی اجراها موسیقی و اپرا را دگرگون کرد و با‌دقت ویژه‌ای که بر جای‌گاه ارکستر و هنرهای تجسمی و دکوراسیون در عرصه‌ی تاتر و اپرا داشت، تحول شگرفی در اجرای اپرا ایجاد کرد. در زمان مدیریت «گوستاو مالر» بود که «آلفرد رولر» (Alfred Roller)، نقاش، گرافیست و طراح صحنه‌ی اتریشی، به اپرای وین دعوت شد تا زیبایی و جذابیت صحنه‌ی اپرای وین زبان‌زد دوران شود.
ساختمان تخریب شده‌ی اپرا پس از بمباران هوایی در ماه‌های پایانی جنگ جهانی دوم
و اما دوران سیاه جنگ جهانی دوم، برای اپرای وین هم ناخوشایند بود. سال‌های 1938 تا 1945 که «نازیسم» (Nationalsozialismus) قدرت خود را در جنگی خانمان‌سوز جست‌و‌جو کرد و ناکام ماند، بسیاری از اعضای این خانه‌ی هنری، تحت تعقیب قرارگرفتند و فراری و کشته شدند. بسیاری از آثار موسیقایی نیز از تیغ سانسور نازی‌ها در امان نماند و اجرای آن‌ها ممنوع شد و سرانجام در 12 مارس 1945 بخش عمده‌ی ساختمان اپرا بر اثر بمباران هوایی تخریب شد. شاید یکی از تلخ‌ترین صحنه‌های جنگ جهانی دوم، در کنار تصاویر کشته‌شدگان میدان‌های نبرد، اجساد بی‌جان مردان و زنان و کودکان خفه شده در اتاق‌های گاز و صف‌های طولانی قربانیان نسل‌کشی به طرف کوره‌های آدم‌سوزی – دست‌کم برای دوست‌داران موسیقی – تصاویر ساختمان تخریب شده‌ی اپرای وین است.
و امروز که اپرای وین درخشان و با شکوه است
پس از پایان رسمی جنگ جهانی دوم در هشتم می 1945، همان سال در 24 ماه می، مشاور دولت اتریش در امور بناهای عمومی، «مهندس یولیوس راب» (Ing. Julius Raab) بازسازی ساختمان اپرای وین را اعلام کرد. ساختمان اپرای وین، که فقط، نمای اصلی بیرونی، ورودی و سالن کوچک انتظار آن از بمباران در امان مانده بود، 10 سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، در پی بازسازی و ساخت تالار جدید و نیز مجهز شدن به فن‌آوری‌های روز، در پنج نوامبر سال 1955، با اجرای اپرای «فیدلیو» (Fidelio)، از آثار«بتهوون»، به رهبری «کارل بوم» (Karl Böhm) به صورت رسمی بازگشایی شد. این مراسم توسط تلویزیون اتریش به همه‌ی جهان مخابره شد و در حقیقت، نمادی از تولد جمهوری دوم اتریش بود.
اپرای وین، امروز به عنوان یکی از مهم‌ترین خانه‌های اپرای جهان مطرح است و بیش‌ترین برنامه‌های هنری را میزبانی می‌کند. پس از پایان 18 سال مدیریت «ایوان هولندر» (Ioan Holender) بر اپرای وین، از سال 2010 «دومنیک میر» (Dominique Meyer) فرانسوی هدایت اپرای وین را به‌عهده گرفته است.
و اما دوران سیاه جنگ‌جهانی دوم، برای اپرای وین هم ناخوشایند بود
اگر خواستید گشتی در اپرای وین بزنید، اما وقت و موقعیت سفر کردن به وین مهیا نشد، می‌توانید از پانورامای وب‌سایت اپرای وین (Wiener Staatsoper) استفاده کنید.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
