اردوان طاهری / رادیو کوچه
a.taheri@koochehmail.com
این روزها کم‌تر کسی است که در اتریش نام «اوت بوک» (Ute Bock) را نشنیده باشد. اوت بوک، زنی 68 ساله است که در شهر لینتس (Linz) به‌دنیا آمده، سال‌ها معلمی کرده و به قول خودش، نه پلیس است و نه قاضی.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
اوت بوک تا امروز، موفق به دریافت جوایز بسیاری شده و در راس آن جایزه‌ی «کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل» (United Nations High Commissioner for Refugees) را در سال 2000 از آن خود کرده است، اما اینک با فیلم «دنیای دیوانه‌ی اوت بوک» (Die verrückte Welt der Ute Bock)، ساخت «هوشنگ اله‌یاری» (Houchang Allahyari)، فیلم‌ساز ایرانی مقیم اتریش، می‌رود که نام خود را در کنار نام‌های بزرگی هم‌چون «مادر ترزا» (Mother Teresa) در تاریخ ثبت کند.
هوشنگ اله‌یاری بسیار خوش‌حال و خوش‌بخت هستم که در سرزمینی اجازه دارم زندگی کنم که مردم‌سالاری بر آن حاکم است، وقتی که حتا چنین فیلم‌های می‌سازم
«دنیای دیوانه‌ی اوت بوک»، تصویر واقعیت تلخ و شیرینی است که از گذشته‌ها در دنیای ما آدم‌ها جریان داشته است. تلخی درد و رنج، جنگ، فرار و دربه‌دری، پناه بردن، تبعیض و استیصال، و شیرینی هم‌راهی، دردفهمی و دست‌گیری و به معنای حقیقی آدمی‌گونه بودن. «دنیای دیوانه‌ی اوت بوک»، تازه‌ترین فیلم بلند مستند «دکتر هوشنگ اله‌یاری»، روان‌پزشک و فیلم‌ساز ایرانی مقیم اتریش است که سه‌شنبه شب گذشته، 26 اکتبر سال 2010 با حضور بیش از 700 بیننده، منتقد و فعال سینمایی و هنری از سراسر جهان، در «سینمای گارتن‌باو» (Gartenbaukino) وین و به‌نام جشن‌واره‌ی «ویناله»(Viennale) رای نخستین بار اکران شد.
بیننده، اوت بوک را در همان دقایق نخستین فیلم، با همه‌ی وجود حس می‌کند، وقتی که نیمه شب، زن و مردی ارمنی هم‌راه با دو فرزند خردسال‌شان به دفتر – و در واقع خانه‌ی – او وارد می‌شوند و بی‌زبان و نه با کلماتی زیاد، از «اوت بوک» کمک می‌خواهند و او آن‌ها را در فضایی گرفته از گریه‌ی بی‌امان کودک، به طبقه‌ی بالا هدایت می‌کند تا شب را در همان‌جا و لابه‌لای میز و صندلی و لوازم کار، به صبح برسانند.
«هوشنگ اله‌یاری» هم‌راه با «اوت بوک» در سینما اورانیا (عکس از: ©Viennale/Alexander Tuma)
«دنیای دیوانه‌ی اوت بوک» همین‌جا، رو به تماشاگر گشوده می‌شود، لحظاتی پس از این که بر پرده‌ی سینما این جمله نقش می‌بندد ( (Der Film basiert auf wahre Begebenheiten یعنی: این فیلم بر اساس واقعیت ساخته است.
هوشنگ اله‌یاری فیلم‌نامه‌ی این فیلم را هم‌راه با فرزندش، «تام – داریوش اله‌یاری» (Tom- Dariusch Allahyari) نوشته و به حتم، تجربیات او به عنوان روان‌پزشک، طی سال‌ها کار در مراکزی که با پناهندگان و – به اصطلاح – خارجی‌ها مرتبط است، وی را در ساخت فیلمی باورپذیر و برآمده از واقعیت‌های روزمره و قابل لمس موفق کرده است.
هر چند اله‌یاری برخورد خشن پلیس اتریش با پناه‌جویان و افرادی که به‌صورت غیر‌قانونی وارد اتریش شده‌اند را – بی‌پروا – در فیلم «دنیای دیوانه‌ی اوت بوک» نشان می‌دهد، اما «کارل مارکویچ» (Karl Markovics) را نیز در نقش بازرس پلیسی می‌نشاند که به ندای وجدانش در برخورد با فریاد‌های فرزند خردسال مادر در بند، مادر و فرزندان را رها می‌کند و با دستور او، ماموران تحت فرمانش، خانه‌ی «اوت بوک» را ترک می‌کنند. بازی کوتاه «کارل مارکویچ» در کنار زندگی و طنز واقعی «اوت بوک» که خودش را بازی کرد، صحنه‌های بسیار ارزش‌مندی را به‌وجود آورده است که در ماندگاری فیلم تاثیری به‌سزایی خواهد داشت.
«محمد یوسفیان»، «اوت بوک» و «اردوان طاهری» در آپادانا (عکس از: لونا زنجانی)
پس از پایان فیلم، هوشنگ اله‌یاری و بخشی از هم‌کارانش در مقابل جمعیت حاضر در سالن سینمای «گارتن‌باو» روی صحنه آمدند. پرسش و پاسخ آغاز شد و من، «اردوان طاهری» خبرنگار و گزارش‌گر ویژه‌ی رادیو کوچه در چهل و هشتمین جشن‌واره‌ی فیلم وین، «ویناله» به‌عنوان نخستین پرسش از هوشنگ اله‌یاری پرسیدم: «آقای دکتر اله‌یاری! شما، مفهوم «خارجی بودن» را چگونه برای خود معنا می‌کنید؟» و کارگردان فیلم «دنیای دیوانه‌ی اوت بوک» چنین پاسخ داد:
تجربیات او به‌عنوان روان‌پزشک، طی سال‌ها کار در مراکزی که با پناهندگان و به اصطلاح خارجی‌ها مرتبط است، وی را در ساخت فیلمی باورپذیر و برآمده از واقعیت‌های روزمره و قابل لمس موفق کرده است
«من فکر می‌کنم که هم‌چنان یک خارجی هستم. بسیاری از شما می‌دانید که من روان‌پزشک و متخصص اعصاب و روان هستم. افراد زیادی به من مراجعه می‌کنند و در برخورد با مردم، هم‌چنان یک خارجی هستم. من هم‌چنین بسیار خوش‌حال و خوش‌بخت هستم که در سرزمینی اجازه دارم زندگی کنم که مردم‌سالاری (دمکراسی) بر آن حاکم است، وقتی که حتا چنین فیلم‌های می‌سازم. اما اینجا [اتریش] کشور و وطن من هم هست. اما در جواب شما باید بگویم که خیلی‌ها می‌گویند که «او خارجی نیست، او پزشک ماست». من این را درست نمی‌دانم. من، هنوز یک خارجی هستم، هنوز و گاهی حس می‌کنم [این خارجی بودن را]»
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
