سیمین/ رادیو کوچه
simin@koochehmail.com
مجمع عمومی سازمان ملل متحد سال 2011 را به عنوان سال جهانی جنگل‌ها اعلام کرده است. این اقدام به منظور ایجاد آگاهی در زمینه اهمیت مدیریت پایدار، حفاظت و توسعه پایدار درتمامی جنگل‌ها به عنوان منبع غذا، دارو، آب سالم و تنوع زیستی انجام شده و مرکز میراث جهانی یونسکو نیز آمادگی خود را برای هرگونه هم‌کاری با پروژه‌های دولت‌ها در این زمینه اعلام کرده است.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
کنوانسیون میراث جهانی گزارش داده است که جنگل‌های تحت نظر این شبکه درحال حاضر غنی و بسیارمتنوع است. این میراث که هم‌اکنون بیش از 760 هزار کیلومتر مربع یعنی 1.5 برابر مساحت کل کشور فرانسه را شامل می‌شود به طور عمده از زیست‌گاه جمعیت بازمانده از ببرهای بنگال گرفته تا جنگل‌های «مانگورتا» در پارک ملی مانو در پرو که زیست‌گاه بیش از 10 درصد از کل گونه‌های پرندگان جهان است ، حمایت می‌شود.
اهمیت قرارگرفتن جنگل‌ها در فهرست میراث جهانی تا آن جاست که این منطقه‌ها را به پناهگاهی امن برای انواع حیوانات و گیاهان در معرض خطر انقراض مبدل کرده است. از این روست که در بسیاری از کشورها تلاش شده تا بخشی از میراث طبیعی این کشورها در فهرست میراث طبیعی جهانی ثبت شود.
این در حالی است که ایران با وجود داشتن میراث طبیعی متنوع از قبیل جنگل‌های «هیرکانی» که بیش از یک و نیم میلیون هکتار از جلگه شمال ایران را پوشش داده و با عمری حدود دو میلیون سال از کهن‌ترین جنگل‌های جهان برشمرده می‌شوند، هنوز هیچ جای‌گاهی در فهرست میراث طبیعی جهان ندارد و از این رو این منابع طبیعی همواره با تهدید و تخریب و تغییر کاربری روبرو هستند.
به هر روی جنگل‌ها نخستین دوست بشر به شمار می‌روند و نقش اساسی را در زندگی آدمیان بازی می‌کنند. انسان آغازین تنها در پناه جنگل توانست به حیات خود ادامه دهد و نیازمندی‌های روزانه خود را از جنگل به‌دست آورد و این گونه پیوندی دیرین میان انسان و جنگل پدید آمد. پیوندی که جای‌گاه خود را در باورها، اسطوره‌ها و افسانه‌های کهن مردمان تداوم بخشیده است.
این کاربرد حیاتی جنگل تا زمان حیات آن ادامه دارد، حفاظت از تنوع زیستی، تنظیم وضعیت آب و هوا، کاهش کربن در توده‌های زیستی، حمایت از چرخه حیات سالم و طبیعی گونه‌های گوناگون حیوانی و گیاهی، جلوگیری از فرسایش خاک و منظری زیبا و مطلوب هم‌چنین جای‌گاهی برای تفرج و گذراندن اوقات از جمله کاربردهای جنگل است.
جنگل‌های جهان
منطقه‌های جنگلی جهان شامل: 1) جنگل‌های استوایی که به علت حرارت بالا و بارندگی زیاد از نظر گونه‌های گیاهی فنی و متنوع است. 2) جنگل‌های منطقه‌های معتدله که بافت جنگلی آن شامل افرا، راش بلوط و کاج است. 3) جنگل‌های سردسیر که در منطقه‌های زیر قطب در عرض کم و هم‌چنین ارتفاعات مناطق معتدل سرد است و گونه‌های سوزنی برگ در این جنگل‌ها وجود دارند، است.
کشور ایران نیز با وجود قرارگرفتن در نیم‌کره‌ی شمالی و به علت برخورداری از تنوع آب و هوایی دارای جنگل‌های متعدد در نواحی مختلف شمالی، مناطق گرم و خشک و استپی و حتا جنگل‌های پراکنده در مناطق کویری است:1) «جنگل‌های شمالی حاشیه دریای خزر» که تحت تأثیر آب و هوای خزری است و از پر ارزش‌ترین جنگل‌های ایران با ارزش‌های صنعتی فراوان به شمار می‌رود. 2)«جنگل‌های حوزه زاگرس» که از سردشت در استان کردستان آغاز و به کوه دنا در استان فارس ختم می‌شود و گونه اصلی این جنگل‌ها بلوط بومی ایران است. 3) جنگل‌های حوزه ارسباران که در آذربایجان شرقی واقع شده و 4) جنگل‌های گرم‌سیری حرا که در ساحل‌های کم‌عمق خلیج فارس در محدوده بندر عباس و جزیره قشم قرار دارد. این جنگل‌ها در هنگام مد تا نیمه زیر آب می‌روند و به هنگام جزر سر از آب بیرون می‌آورند، از آب شور دریا تغذیه می‌کنند و از نظر داروسازی و تغذیه دام اهمیت دارند.
این جنگل‌ها علاوه بر نقش بیولوژیکی خود جلوه زیبایی نیز به این مناطق داده و به گردش‌گاه مناسبی برای گردش‌گران و طبیعت‌گردها تبدیل شده‌اند و از اهمیت گردش‌گری فراوانی برخوردار هستند.
اما احترام به جنگل و جنگل‌داری آداب خاص خود را دارد. تک تک افراد در هر موقعیتی که باشند در برابر محافظت از مناطق جنگلی مسوول هستند. از مسوولان گرفته تا مردمانی که زندگی خویش را از آن می‌گذرانند یا آنها که برای تفریح و تفرج یا ورزش قدم به جنگل‌ها می‌گذارند.
برای آنها که قدم به درون طبیعت می‌گذارند با اهمیت‌ترین نکته حفظ آن به همان صورتی است که وجود داشته است. باید توجه داشت، مسوولیت بزرگی به عهده طبیعت‌گردها و جنگل نوردها است. حفظ این منابع طبیعی با رعایت قوانین و مقررات مرتبط، پیش‌گیری از وقوع حادثه و جلوگیری از خطراتی مانند آتش سوزی، از نکاتی است که باید به آن توجه کرد.
از سوی دیگر مسوولان نیز در حفظ و نگه‌داری و برنامه‌ریزی برای این منابع طبیعی با اهمیت نقش بسزایی دارند. اما آتش سوزی‌های گسترده اخیر در جنگل‌های گلستان و سمنان، نشان از سوء مدیریت در این زمینه دارد. هرچندکه برای این آتش سوزی‌ها دلایل طبیعی عنوان شده اما ناتوانی در مهار آن سخن دیگری است.
آن‌چنان که ریاست سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور عنوان کرده است، دولت باید علاوه بر اهتمام بر تامین اعتبار برای تقویت مکانیزم‌های داخلی برای مهار و مقابله با چنین مواردی، نیروی انسانی بیشتری نیز برای محافظت از جنگل‌ها بکار گیرد. وی تصریح کرده است که تجهیزات داخلی خوبی در کشور وجود دارد،اما باید منابع داخلی برای نوسازی و استفاده بهینه از آنها تامین شود.
علی سلاجقه در ارتباط با مهار آتش سوزی‌های اخیر گفته است اگرچه وجود نیروهای مردمی و هماهنگی آنها کمک موثری برای مهار آتش بود، اما این سازمان از کمبود نیروهای متخصص رنج می‌برد.
این در حالی است که باوجود آن‌که میانگین محافظت از جنگل در کشورهای پیشرفته یک نفر برای 2 هزار هکتار است، این رقم در ایران یک نفر برای 68 هزار هکتار است.
گفتنی است که به حدود 300 هکتار از جنگل‌های گلستان بر اثر آتش سوزی خسارت وارد شده است.
و شاید از این جهت باشد که شعار امسال (89) هفته منابع طبیعی و آبخیزداری، «مدیریت جامع آبخیزها، ضامن امنیت حیاتی» اعلام شده‌است. مدیریت عنصر گم شده‌ای که البته فقدان آن در تمامی بخش‌های کشور دیده می‌شود.
منبع‌ها:
– CHN
IREN
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
