افشان برزگر/ رادیو کوچه
بر اساس اعلام کمپین مقابله و کاهش تصادفات جاده‌ای سازمان ملل متحد، روزانه به‌صورت دقیق سه‌هزار و 500 تن و سالانه یک‌میلیون و 300 هزار نفر جان خود را در تصادفات رانندگی از دست می‌دهند و نزدیک به 50میلیون تن هم در این سوانح مجروح یا معلول می‌شوند که 85 درصد از قربانیان سوانح جاده‌ای را ساکنان کشورهای کم‌درآمد یا فقیر و از میان عابران پیاده، موتورسواران و دوچرخه‌سواران تشکیل می‌دهند.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
این امر باعث شده که سازمان ملل سال‌های بین 2011 تا 2020 را دهه «امنیت جاده‌ای» نام‌گذاری کند که در این راستا همه دولت‌ها باید برای کاهش مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده‌ای، سطح ایمنی جاده‌های خود را افزایش دهند.
توجه به این شعار و کاهش قربانیان حاصل از تصادفات جاده‌ای در ایران بیش از هر کشور دیگری باید مورد توجه قرار گیرد، چراکه بر اساس گزارش سازمان‌های بین‌المللی 2.5 درصد کل تصادفات جاده‌ای دنیا در ایران اتفاق می‌افتد که این امر موجب‌شده که ایران دارای بیش‌ترین میزان کشته‌های تصادفات جاده‌ای شود و از این لحاظ در صدر جدول قرار بگیرد.
بر اساس اعلام پلیس راهنمایی و رانندگی ایران در 10سال گذشته، 250هزار نفر در کشور بر اثر تصادفات رانندگی کشته و دو میلیون و 500 هزار نفر هم مجروح و معلول شدند.
بر این اساس هم‌چنین تصادفات رانندگی سالانه 18 میلیارد دلار به کشور خسارت وارد می‌کنند که این رقم بیش از 50 درصد تولید ناخالص برخی کشورهای حوزه خلیج فارس است که البته با این رقم می‌توان بودجه 33 سال سازمان راه‌داری کشور را تامین و برای دو میلیون جوان فرصت شغلی ایجاد کرد.
البته همیشه بر سر آمار تعداد کشته‌شدگان تصادفات جاده‌ای در ایران میان پزشکی قانونی و پلیس اختلاف‌نظر وجود دارد، به‌طوری که در جدیدترین اظهارنظرها، پزشکی قانونی تعداد کشته‌های روزانه در تصادفات رانندگی را 67 نفر اعلام کرده، در حالی که این آمار از سوی پلیس 42 نفر اعلام شده است.
البته این که آمار اعلام شده از سوی کدام یک از این دو نهاد درست است، مهم نیست. مهم آن است که به اذعان رییس پلیس راهنمایی و رانندگی ایران، تعداد کشته‌های تصادفات رانندگی در کشور با تلفات یک جنگ برابری می کند.
به اعتقاد کارشناسان سه‌عامل نیروی انسانی، خودرو و جاده در تصادفات رانندگی تاثیرگذار هستند که نقش عوامل انسانی از همه بیش‌تر و حدود 70 درصد است، به‌طوری که سرعت و سبقت غیرمجاز، بی‌توجهی به جلو، صحبت با تلفن هم‌راه، خواب‌آلودگی راننده، انحراف به چپ و رعایت‌نکردن حق‌تقدم در صدر عوامل به‌روز تصادفات در ایران قرار دارد.
به گفته مسوولان، سالانه 1.5 میلیون نفر در ایران گواهی‌نامه رانندگی دریافت می‌کنند که کیفیت آموزش‌های ارایه‌شده به افراد و نحوه‌گرفتن امتحان و دریافت گواهی‌نامه توسط متقاضیان مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان قرار دارد، اما آن‌چه مهم است، این است که افراد متقاضی در دوره‌های آموزشی تنها با بخش معدودی از سیستم فنی خودرو، علایم راهنمایی و رانندگی و نحوه راندن خودرو آشنا می‌شوند و هیچ‌جایی برای آموزش فرهنگ ترافیک در این دوره‌ها وجود ندارد و این امر باعث شده که بی‌نظمی در رانندگی به یکی از معضلات اجتماعی در ایران که ریشه بسیاری از تصادفات نیز هست، تبدیل شود.
فرماندهان نیروی انتظامی از این افراد همیشه به‌عنوان قانون‌شکنان نام می‌برند و معتقدند که هزینه‌ای که این افراد برای انجام تخلفات خود می‌پردازند، بازدارندگی لازم را ندارد و مانع عدم تکرار تخلف نمی‌شود که در این راستا دولت لایحه اخذ جرایم رانندگی را به مجلس ارایه داده که در آن، نرخ جریمه‌ها افزایش یافته و حتا جرایم جدیدی نیز به لیست قبلی اضافه شده است
فرماندهان نیروی انتظامی از این افراد همیشه به‌عنوان قانون‌شکنان نام می‌برند و معتقدند که هزینه‌ای که این افراد برای انجام تخلفات خود می‌پردازند، بازدارندگی لازم را ندارد و مانع عدم تکرار تخلف نمی‌شود که در این راستا دولت لایحه اخذ جرایم رانندگی را به مجلس ارایه داده که در آن، نرخ جریمه‌ها افزایش یافته و حتا جرایم جدیدی نیز به لیست قبلی اضافه شده است.
اما با نگاهی به لیست نرخ‌های ارایه‌شده از سوی دولت می‌توان به این نتیجه رسید که میزان تاثیرگذاری این لایحه بر کنترل جرایم رانندگی چشم‌گیر نخواهد بود و با جرایم معمولی که در دنیا از متخلفان اخذ می‌شود، فاصله چشم‌گیری دارد.
با این‌حال هم‌چنان پلیس ایران منتظر تصویب این لایحه نشسته و امید دارد پس از لایحه برنامه‌پنجم توسعه به تصویب مجلس برسد و قانون شود، تا شاید بتواند از میزان جرایم رانندگی در کشور بکاهد.
هرچند عوامل انسانی و نحوه رانندگی‌کردن عامل اصلی تصادفات در کشور است، اما این که پس از وقوع تصادف آمار مرگ و میر به چه میزان باشد، به میزان ایمنی خودروها بستگی دارد.
در حال حاضر 12 میلیون دست‌گاه با پلاک ملی در کشور وجود دارد و سالانه بیش از یک میلیون خودروی جدید در کشور شماره‌گذاری می‌شود که با این روند و بر اساس پیش‌بینی پلیس، تا پایان برنامه پنجم توسعه تعداد خودروهای پلاک شده به 20 میلیون دست‌گاه خواهد رسید که اغلب مصرف‌کنندگان، کارشناسان و مسوولان به غیر از خود خودروسازان و افراد ذی نفع اعتقاد دارند که بردن این خودروها به جاده‌ها، حاصلی جز افزایش تلفات تصادفات نخواهد داشت، چرا که اکثر خودروهای ساخت داخل فاقد امکانات ایمنی برای حفظ جان سرنشینان خودرو در هنگام تصادفات هستند.
تعداد خودروهای شخصی در آلمان چهار برابر ایران است که با توجه به نوع خودروها و آزادراه های موجود در این کشور، رانندگان با سرعت‌های بالاتری از رانندگان ایرانی در جاده رانندگی می‌کنند، اما آمار مرگ بر اثر تصادفات در این کشور تنها چهار‌هزار نفر در سال است که این امر نشان می‌دهد که ایمنی خودرو تا چه حد می‌تواند در حفظ جان سرنشینان موثر باشد.
هرچند پلیس ایران، خودروهای وانت نیسان، وانت پیکان و پراید را خودروهای پرخطر اعلام کرده است، اما به نظر می‌رسد، دعوای بین پلیس و خودروسازان برای رعایت معیارهای ایمنی در خودروها هم‌چون نصب ترمز «ضدقفل» و «ایربگ» پایانی ندارد، به‌طوری که هر از چند گاهی پلیس راهنمایی و رانندگی ایران، خودروسازان را به‌دلیل وجود نقص فنی در خودروهای‌شان تهدید به خودداری از شماره‌گذاری می‌کند که البته پلیس یک‌بار این تهدید خود را اجرایی کرد و به خودروسازان عزم جدی پلیس را نشان داد، اما انگار گوش خودروسازان از این تهدیدها پر است و اهمیتی با آن نمی‌دهند.
در این راستا رییس پلیس راهنمایی و رانندگی گفته که از این پس حتا اگر خودرویی در داخل رونمایی شده و خط تولید آن نیز راه‌اندازی شده باشد، اما اگر دارای نقص فنی باشد، مجوز شماره‌گذاری به آن نمی‌دهیم که این موضوع درباره خودروهای جدید وارداتی نیز صدق می‌کند.
در ایران 180 هزار کیلومتر راه وجود دارد که تنها 31 هزار کیلومتر آن آزادراه و راه اصلی است و در مابقی جاده‌ها، مسیرها و نقاط حادثه‌خیز بسیاری وجود دارد که سالانه صدها نفر در این مسیرها جان خود را از دست می‌دهند.
رییس پلیس راهنمایی و رانندگی هم نسبت به وضعیت نامساعد و بحرانی برخی جاده‌های کشور هم‌چون «رشت»، «فیروزکوه»، «هراز و چالوس» اعتراض کرده و گفته که از گلایه‌کردن از برخی دست‌گاه‌های متولی ایمنی راه‌ها ابایی ندارد، چراکه تردد روزانه هزاران نفر در برخی جاده‌ها و آزادراه‌های غیرایمن برای مسافران به معنای دست و پنجه نرم کردن آن‌ها با مرگ است.
پلیس ایران تاکنون چندین بار به وزارت راه درباره به‌سازی و ایمن‌سازی راه‌های کشور تذکر داده است، اما انگار وزیر راه و ترابری اصلا اعتقادی به وجود راه‌های غیر ایمن در کشور ندارد، به‌طوری که عنوان کرده است: اگر دقت کنید، همه جاده‌ها ایمن هستند و اگر رانندگان نکات ایمنی را رعایت و با سرعت مطمئنه حرکت کنند، هیچ حادثه‌ای رخ نخواهد داد و جاده ناایمن نخواهیم داشت.
این در حالی است که سالانه رقم قابل توجهی به به‌سازی و رفع نقاط حادثه خیز کشور در بودجه‌های سالانه اختصاص داده می‌شود و «حمید بهبهانی» اعلام کرده از چهار هزار نقطه حادثه خیز و ناایمن در جاده‌ها، دو هزار نقطه به‌سازی شده است.
البته بحث جاده‌های کشور به همین‌جا ختم نشد و پلیس راه کشور طرح ستاره‌دار کردن جاده‌های کشور را به وزارت راه و وزارت صنایع پیش‌نهاد داد که بر اساس این طرح، جاده‌های کشور بر اساس ایمنی که دارند، از صفر تا پنج‌ستاره دریافت می‌کنند تا رانندگان هنگام ورود به هر جاده، از وضعیت ایمنی آن جاده اطلاع داشته باشند که البته این طرح تاکنون به نتیجه خاصی نرسیده است.
البته پلیس عوامل دیگری هم‌چون کم‌بود نیروی انسانی و ضعف‌های زیرساختی را از دیگر عوامل کاهش نظارت و افزایش تصادفات منجر به مرگ در جاده‌ها می‌داند، به‌طوری که رییس پلیس راهنمایی و رانندگی اذعان می‌کند که در یک دهه گذشته تعداد خوروها در کشور چهار برابر شده است، اما تعداد نیروهای پلیس به این اندازه رشد نکرده است، در نتیجه پلیس نمی‌تواند در تمام نقاط حضور فیزکی داشته باشد و با متخلفان برخورد کند.
به گفته مسوولان، ضعف سیستم حمل‌و‌نقل عمومی، مشکلی بر دیگر مشکلات جاده‌های کشور اضافه کرده است، چراکه این ضعف باعث شده که مردم ترجیح دهند با خودروهای شخصی خود به مسافرت بروند و این امر باعث شده میان‌گین تردد سالانه خودروهای شخصی در کشور 20 هزار کیلومتر به ازای هر خودرو باشد، در حالی که در کشورهای اروپایی هر خودرو هر پنج سال تنها 40 هزار کیلومتر تردد دارد.
با همه این تفاسیر در حال حاضر آمار تصادفات جاده‌ای در ایران 20 برابر دیگر کشورهای جهان است و جاده‌های ایران توانسته اند، خود را وارد لیست خطرناک ترین جاده‌های دنیا کنند.
فرمانده نیروی انتظامی هم با پیش‌بینی افزایش 50 درصدی تعداد خودروها و رشد 30 تا 40 درصدی میزان سفرها تا پایان برنامه پنجم توسعه، گفته اگر با روش‌های برنامه چهارم توسعه بخواهیم برنامه پنجم را اجرا کنیم، قطعن موفق نخواهیم بود، چراکه در طول برنامه پنجم سالانه باید 10 درصد کاهش تلفات تصادفات رانندگی داشته باشیم، در حالی که در کل برنامه چهارم تنها شاهد 20 درصد کاهش تلفات بودیم.
البته وی پیش‌بینی کرده که تعداد کشته‌شدگان تصادفات تا پایان سال جاری یک تا سه درصد افزایش یابد. با این اظهارنظرها و هشدارهای پلیس که همیشه از سیاه‌نمایی اوضاع کشور پرهیز می‌کند، انگار باید منتظر نشست و اخبار تصادفات در جاده‌های کشور را خواند و منتظر فاجعه دیگری در کشور، آن هم در جاده‌هایش باشیم.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
