دکتر آویده مطمئن‌فر/ رادیو کوچه
avideh@avideh.net
نه‌هزار‌سال پیش، مردم برای درمان «میگرن»، عمل مته‌کاری (ترهپاناسیون)، یعنی به‌وجود آوردن سوراخ‌هایی در جمجمه، به‌صورتی که منجر به مرگ نمی‌شود، را انجام می‌دادند. ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد، در مصر باستان، شرح نوشته شده‌ای منطبق با میگرن روی پاپیروس موجود است. ۴۰۰سال قبل از میلاد، «هیپوکرات»، «هاله بصری» را توصیف کرده است که قبل از شروع میگرن رخ می‌دهد و می‌تواند از طریق استفراغ تسکین یابد. در قرون وسطا، میگرن با آهن داغ، حجامت و حتا جادوگری تحت درمان قرار می‌گرفته است.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
«ابن‌سینا»، میگرن را در کتاب خود به‌نام قوانین طب، این‌گونه شرح داده است: «حرکت‌های کوچک، نوشیدن و خوردن، نور و صدا باعث درد می‌شود و بیمار نمی‌تواند صدای صحبت‌کردن و نور را تحمل کند و می‌خواهد تنها در تاریکی استراحت کند.» «زکریای رازی» در مورد روابط بین سردرد و حوادث مختلف در زندگی زنان نوشته است: «و از جمله سردرد ممکن است پس از زایمان و یا سقط‌جنین و یا در یائسگی و دیسمنوره مشاهده شود.» امروز، حملات میگرن به‌عنوان منبع قابل توجهی از هزینه‌های پزشکی و بهره‌وری از دست رفته برآورد شده است و این اختلال عصبی یکی از پرهزینه‌ترین اختلالات سلامتی در جامعه اروپا، با هزینه‌ای بیش از ۲۷میلیون یورو در سال است. اجازه دهید دریابیم که حملات میگرن به‌واقع چیست.
میگرن یک اختلال پیچیده است که مغز، رگ‌های خونی مغز و منطقه سر را در بر می‌گیرد. سه مرحله در فرم کلاسیک از میگرن وجود دارد. هاله، سردرد و مرحله‌ی پس از سر درد. مرحله اورا یا هاله‌ی میگرن، شامل علایم عصبی است که بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. این علایم معمولن شامل بی‌حسی، اختلالات بینایی، سرگیجه، زنگ در گوش و یا ضعف در یک طرف بدن است. سردرد ممکن است به نیمی از سر محدود شود، اما می‌تواند به طرف دیگر گسترش یابد. حالت تهوع، حساسیت به نور، اسهال، استفراغ، تعریق بیش از حد و یا لرز می‌تواند نشانه‌های فاز سر درد باشد. این مرحله می‌تواند از چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشد و فرد مبتلا، اغلب بیمار به نظر می‌رسد. در مرحله‌ی پس از سر درد، جمجمه در سمت آسیب‌دیده، دردناک باقی می‌ماند و فرد ممکن است احساس خستگی جسمی و روحی عمیقی داشته باشد.
زمانی تصور می‌شد که میگرن به‌طور انحصاری با تغییرات عروقی آغاز می‌شود، اما ما امروز می‌دانیم که میگرن توسط اختلال عصبی و عروقی آغاز می‌شود. بنابراین باور، «اسپاسم» باعث بسته‌شدن عروقی که به مغز خون می‌رساند، از جمله عروق پوست سر و یا گردن و شریان «کاروتید» می‌شود و جریان خون به مغز کاهش می‌یابد. در عین حال، اعتقاد بر این است که لخته‌شدن ذرات به نام انبوه پلاکت‌ها با هم به انتشار «سروتونین» می‌انجامد. سروتونین به‌عنوان یک تنگ‌کننده قوی عروق، باعث کاهش بیش‌تر عرضه خون به مغز می‌شود. کاهش جریان خون، باعث کاهش عرضه‌ی اکسیژن به مغز می‌شود و در نتیجه، علایم شبیه به علایم سکته‌ی مغزی، یعنی سردرد، انحراف دید یا اخلال در سخن گفتن به وجود می‌آید.
با این که عامل شروع کننده‌ی میگرن هنوز ناشناخته مانده است، شواهد انکارناپذیری نشان می‌دهد که درد ناشی از میگرن در بعضی از بیماران، مربوط به اتساع دردناک از شاخه‌ی ترمینال شریان کاروتید خارجی است. «افسردگی گسترشی قشری» هم‌راه با هاله‌ی میگرن نیز یکی از علل میگرن در نظر گرفته شده بود. در این نظریه، اعتقاد به این است که در این وضعیت، آزاد شدن واسطه‌ی التهاب که ریشه‌ی اعصاب جمجمه‌ای، خصوصن عصب سه قلو، که وسیله‌ی انتقال اطلاعات حسی به سر و صورت است، را تحریک می‌کند. اما مشکلی که در این فرضییه وجود دارد، این است که ما می‌دانیم که تنها یک سوم از افراد مبتلا به میگرن، وجود هاله را تجربه می‌کنند و اکثر افرادی که از میگرن رنج می‌برند، علایم اولیه‌ای دارند که تا سه روز قبل از شروع هاله، می‌تواند وجود داشته باشد.
میگرن، این بیماری ناتوان‌کننده، که مشخصه آن سر‌دردهای شدید است، سه‌برابر زنان را بیش‌تر از مردان در بر می‌گیرد. درد معمولن یک طرف سر را تحت تاثیر قرار می‌دهد و چهار تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد. احساس وجود هاله، هم‌چنین یک تجربه‌ی بصری غیرعادی است که در یک سوم افراد مبتلا، از نشانه‌های آغاز میگرن است. درحالی که به‌نظر می‌رسد که میگرن در خانواده‌ها می‌شود، علت ژنتیکی واضحی، فقط برای یک نوع نادری از بیماری میگرن، به نام «میگرن فلج‌کننده خانوادگی» پیدا شده است.
با وجود این که علت دقیق میگرن هنوز ناشناخته است، اما تعدادی محرک شروع کننده‌ی میگرن وجود دارد که به‌نظر می‌رسد تغییرات هورمونی یکی از مهم‌ترین آن‌ها باشد. دو سوم از زنانی که از این وضعیت رنج می‌برند، سر درد خود را در زمان دوره‌ی عادت ماهانه شدیدتر احساس می‌کنند. میگرن معمولن در دوران بلوغ اوج می‌گیرد و در زمان یائسگی تمایل به ناپدید شدن دارد. از دلایل دیگری که محرک شروع میگرن است، می‌توان الکل، به‌خصوص شراب قرمز و آب‌جو، تنباکو، پنیر پیر‌شده، شکلات، غذاهای تخمیر شده، ترشی، «گلوتامات‌ها»، «آسپارتام»، «کافئین»، استرس، گرسنگی، تغییر در الگوی خواب و تغییرات در فشار هوا را نام برد. شما در نهایت می‌توانید تعداد حملات میگرن پتانسیل را با اجتناب از علل شروع‌کننده‌ی میگرن کاهش دهید. تشخیص علل شروع‌کننده‌ی میگرن کار آسانی نیست. توصیه می‌کنم یک دفترچه برای ثبت خاطرات سر درد و شرایطی مثل احساسات، آب و هوا و غذای خورده‌شده را نزدیک خود نگه دارید. هم‌چنین، اجتناب از محرومیت از خواب، اجتناب از استرس و حفظ برنامه‌ی ورزشی منظم و تغذیه خوب برای پیش‌گیری از حملات میگرن بسیار مفید است. داروهای موجود ضد میگرن دو دسته هستند، داروهایی که درد میگرنی که به وجود آمده را کنترل می‌کنند یا داروهایی که به منظور پیش‌گیری از سر دردهای میگرنی استفاده می‌شوند. انتخاب درمان، به‌شدت و فرکانس حملات احتمالی و دیگر مشکلات پزشکی بستگی دارد. درمان علایم میگرن به تنهایی، اگر چه برای بسیاری از بیماران مفید است، درمان مناسبی برای همه نیست و استفاده‌ی بیش از حد داروهای سر درد، از نظر متخصصان سر درد، باعث کاهش تاثیر درمان میگرن می‌شود.
میگرن یک اختلال پیچیده است که مغز، رگ‌های خونی مغز و منطقه سر را در بر می‌گیرد. سه مرحله در فرم کلاسیک از میگرن وجود دارد. هاله، سردرد و مرحله‌ی پس از سر درد
بر اساس مطالعه‌ی منتشر‌شده در وب‌سایت «مجله پزشکی بریتانیا»، میگرن هم‌راه با هاله (اورا) (اختلالات موقت بصری یا حسی قبل یا در طی یک سردرد میگرن) معمولن با افزایش دو برابری خطر سکته مغزی «ایسکمیک» در ارتباط است. زنان زیر ۴۵ سال که سیگار می‌کشند و از قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن استفاده می‌کنند و از میگرن هم‌راه با هاله رنج می‌برند، عوامل خطر بیش‌تری برای سکته مغزی دارند. خطر مطلق از سکته مغزی برای بیش‌تر بیماران میگرنی کم است، بنابراین دو برابر شدن این خطر نباید وحشت ایجاد کند.
با این حال، در سطح جامعه، به‌دلیل شیوع بالای میگرن یعنی ۲۰ در صد از جمعیت، خطر ابتلا به سکته مغزی سزاوار توجه است. در مطالعه‌‌های اخیر نیز نمونه‌ای از افراد مبتلا به میگرن، قبل، حین و بعد از مداخله‌ی تمرین ورزشی مورد بررسی قرار گرفته بودند. در این مطالعه، برنامه‌ای برای بهبود جذب اکسیژن بدون وخیم‌تر کردن میگرن برای بیماران طراحی شده بود. بعد از دوره‌ی درمان، نه تنها جذب اکسیژن حداکثر، به‌طور قابل توجهی افزایش یافته بود، بلکه وضعیت میگرن بدتر نشده و در طول دوره مطالعه، کاهش معنی‌داری در تعداد حملات میگرن و در تعداد روزهای سر کرده با میگرن در هر ماه مشاهده شده بود که در نتیجه، مقدار داروی سر درد مورد استفاده را نیز به شدت کاهش داده بود.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
