مصطفا خلجی/ رادیو کوچه
mostafa.k@koochehmail.com
این هفته به مناسبت انقلاب «تونس» و فرار دیکتاتور این کشور، به وضعیت مطبوعات و رسانه‌ها در دوران «زین‌العابدین بن‌علی» می‌پردازیم.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
مطبوعات هم دشمنانی دارد. این دشمنان می‌توانند رییس‌جمهوری باشند یا وزیر و شاه، ولی‌فقیه و فرمانده چریک‌های شورشی و یا رهبر سازمان‌های جنایت‌کارانه. دشمنان مطبوعات چهره و نام و نشانی دارند، این درندگان آزادی مطبوعات قدرت آن‌را دارند که روزنامه‌نگاران را زندانی کنند، بربایند، شکنجه کنند و گاه نیز به قتل برسانند. موقعیت و مقام‌شان عمومن عاملی برای مصون ماندن‌شان از مجازات است و برای مسوولیتی که در نقض حقوق بشر دارند معمولن هیچ‌گاه محاکمه نمی‌شوند.
زین‌العابدین بن‌علی، رییس‌جمهوری سابق تونس، که روز جمعه 14 ژانویه پس از اعتراضات گسترده مردمی، پا به فرار گذاشت، یکی از این دشمنان مطبوعات بود. او گرچه یک روز قبل از این‌که از تونس فرار کند، قول داد که مطبوعات و اینترنت را در کشورش آزاد کند، اما دیگر مردم به حرف‌های او اطمینانی نداشتند و دروغ‌های دیکتاتور را باور نمی‌کردند.
زمان بن‌علی، رتبه تونس از نظر آزادی مطبوعات در جهان، 143 بود. او طی 23 سال حکومتش وضعیت بسیار بدی را برای خبرنگاران و روزنامه‌نگاران در تونس به وجود آورده بود.
او هر سال تعدادی از روزنامه‌نگاران را به جرم اعتراض و انتقاد از سیاست‌های دولت، زندانی می‌کرد؛ «توفیق بن بریک»، خبرنگار تونسی، یکی از این روزنامه‌نگاران بود که به‌دلیل انتقاد از دولت «زین العابدین بن علی» راهی زندان شده بود.
«بن بریک» در 29 اکتبر 2009 به‌علت مقالات تندی که درباره انتخابات ریاست‌جمهوری تونس در روزنامه‌های فرانسوی می‌نوشت، بازداشت شد و در 19 نوامبر همان سال در دادگاه محاکمه شد و به 5 سال زندان محکوم شد.
زین‌العابدین بن‌علی، رییس‌جمهوری بود که در انتخابات 25 اکتبر 2009 بار دیگر و برای بار پنجم با کسب 62/89 درصد آرا در انتخابات پیروز شد.
انتخاباتی که او برگزار می‌کرد، شبیه تمام نمایش‌هایی بود که همه دیکتاتورهای جهان برای مردمی نشان دادن خود اجرا می‌کنند.
هر گاه کشور و سازمانی بین‌المللی نگرانی خود را از وضعیت مطبوعات و یا حقوق بشر تونس اعلام می‌کرد، دولت تونس در پاسخ می‌گفت که یک کشور مستقل است و مانند همیشه دخالت در امور داخلی و دست‌گاه قضایی خود را نمی‌پذیرد و در زمینه حقوق بشر هم از هیچ کشوری درس نمی‌گیرد.
محدودیت برای کاربران اینترنت و وبلاگ‌نویسان
بن‌علی هم مثل بقیه حکام مستبد، از گردش آزاد اطلاعات هراس داشت، یکی از ابزار این گردش آزاد، اینترنت و وبلاگ‌نویسی است. بن‌علی سالانه تعداد زیادی از وبلاگ‌نویسان و حتا کاربران اینترنتی را به جرم جست‌وجو در پای‌گاه‌های به زعم دولت «غیرمجاز» بازداشت می‌کرد.
به‌عنوان نمونه، چند سال پیش تعدادی از جوانان 18 تا 22 ساله که اکثرن دانش‌جو بودند، در شهر ساحلی جارجیس در 380 کیلومتری پایتخت تونس دستگیر شدند.
بن علی حتا اجازه نمی‌داد که این افراد با خانواده‌های‌شان دیدار کنند.
تونس در زمان بن‌علی، نظارت شدیدی را بر شبکه‌های اطلاعاتی اعمال می‌کرد و مخالفان خود را به‌دلیل نشر اطلاعات نادرست، بازداشت می‌کرد.
سیستم فیلترینگ در تونس، مثل کشور چین، روز به روز کارآتر می‌شد و هر روز عدم تحمل صداهای منتقد را بیش‌تر بروز می‌داد.
در گزارش‌هایی که سازمان‌های مدافع آزادی بیان و مطبوعات، هر چند وقت یک بار منتشر می‌کردند، نام تونس در میان نقض‌کنندگان آزادی بیان و اینترنت دیده می‌شد. مثلن سازمان گزارش‌گران بدون مرز در گزارش سالانه خود در 2008، نوشت: «شرایط روزنامه‌نگاران در کشورهای با رژیم‌های خودکامه بدتر است در تونس آزادی مطبوعات مطلقن وجود ندارد. مقامات مسوول چنان فشاری بر روزنامه‌نگاران و به‌ویژه مدیران مسوول نشریات وارد می‌آورند که عملن خودسانسوری اولین توصیه برای کاریابی است. روزنامه‌نگارانی که از خط قرمز رد شوند در بهترین حالت از کار بی‌کار می‌شوند و در بدترین حالت با مضحکه‌ای به‌نام دادگاه زندانی می‌شوند. تملق‌گویی بهترین روش برای حفظ شغل خود و آزاد بودن است. مطبوعات تونس این روش را به خوبی به کار گرفته و مطبوعات این کشور پر از تمجید از رییس‌جمهوری زین العابدین بن‌علی است که در سال ٢٠٠٧ بیستمین سال به قدرت رسیدن‌اش را جشن گرفت.»
هم‌چنین این سازمان در گزارش دو سال قبل خود نیز نوشته بود: «در تونس توقیف روزنامه‌ها، اخراج‌های و قطع دست‌مزد از دل‌مشغولی‌های روزمره روزنامه‌نگاران است. برگزاری نشست جهانی برای آزادی گردش اطلاعاتی در نوامبر سال گذشته، مضحکه‌ای واقعی بود. تعداد بسیاری از روزنامه‌نگاران حاضر در این نشست به شکل تنگاتنگ و علنی از سوی ماموران اطلاعاتی کنترل می‌شدند. یک روز پیش از آغاز نشست روزنامه‌نگار لیبراسیون مورد ضرب و شتم واقع شد و گروهی از تلویزیون بلژیک و فرانسه نیز مورد آزار و تهدید قرار گرفتند.»
سازمان گزارش‌گران بدون مرز، سال 2009 به مناسبت ١٢ مارس، روز جهانی مبارزه با سانسور بر روی اینترنت، گزارشی را در این‌باره به هم‌راه فهرست «کشورهای دشمن اینترنت» به ٢١ سفارت‌خانه در پاریس تحویل داد، اما فقط سفارت‌خانه تونس و بیرمانی از دریافت این گزارش خودداری کردند.
اما حالا دیگر زین‌العابدین بن‌علی در تونس وجود ندارد، تا هر روز عکس و خبرش، تیتر یک مطبوعات تونسی باشد. هنوز زمان قضاوت درباره آینده آزادی مطبوعات و اینترنت در تونس زود است. باید دید سیاست‌مدارن این کشور برای اولین‌بار دموکراسی را برای وطن‌شان به ارمغان می‌آورند یا این‌که فقط دیکتاتور رفته است و دیکتاتوری هنوز پابرجاست.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
