مهسا / رادیو کوچه
«ابوالحسن قابوس‌بن وشمگیر»: «بدان ای پسر! بزرگی از آن خرد و دانش است نه از آن نژاد، و به آن نامی که پدر و مادر بر تو نهاده‌‌اند بسنده مکن. زیرا آن نام، نشانی بیش نیست. نام آن است که تو با علم و هنر بر خود می‌گذاری.» [1]
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
«ابوالحسن قابوس‌بن وشمگیر‌بن زیار» ملقب به «شمس المعالی»، ادیب، دانش‌مند، خطاط و شاعر، از سلسلهى آل زیار، چهارمین امیر گرگان، طبرستان، گیلان و دیلمان، مردى ادیب و ادیبپرور بود. بزرگانى چون «ابوعلى سینا» و «ابوریحان بیرونى» به دربار وی راه یافته بودند، و ابوریحان کتاب «آثار الباقیه» را به او تقدیم کرد. گروه بسیارى از شعرا و سخن‌وران نیز او را ستودهاند .
پایتخت او از مراکز علم و ادب آن روزگار به شمار مىآمد. قابوس‌بن وشمگیر به عربى و فارسى شعر مىسرود و در فن انشا و نثر عربى مهارت داشت. در زمینهى خط نیز ماهر بود. گویند «صاحب بن عباد» هرگاه خط او را مىدید آن را به بال و پر طاوس تشبیه مىکرد. قابوس به نثر عربى رسائلى دارد که ابوالحسن على بن محمد یزدادى آن را جمعآورى کرده و نام آن را «کمال البلاغه» گذاشته است.
در کنار آثار قابوس‌بن وشمگیر، بنای «گنبد قابوس» یا «گنبد کاووس» که به سال « ۳۹ هجری قمری برابر با ۳۷۵ هجری خورشیدی» در گرگان و به فرمان وی ساخته شد، از جمله بزرگ‌ترین مفاخر معماری سده چهارم هجری به شمار می‌آید .
این بنای معروف که یکی از بلندترین بناهای آجری جهان به‌شمار می‌آید بر فراز تپه‌ای دست‌ساز به بلندای «15 متر» جای گرفته است. بلندای ساختمان « 5 گز در حدود 55.5 متر» است. گنبد این بنا ازجمله گنبد‌های «دو پوسته رک» یا «نوک تیز» است که به صورت «صندوقه چین» کار شده است.
این بنای استوانه‌ای شکل از بیرون دارای «10 پاپیل یا پشت بندهای مثلثی» شکل است که گرداگرد این بنا و در فواصل معین قرار گرفته‌اند تا در کنار ایجاد زیبایی بر استحکام بنا نیز افزوده شود. اما ازجمله مهم‌ترین ویژگی‌های این بنا سادگی آن است، بدنه‌ای سراسر از آجر قرمز رنگ که در گذار سالیان و بر اثر تابش آفتاب به رنگ طلایی در آمده است. درون بنا نیز تنها با گچ اندود گشته است .
بر بالای سر در ورودی بنای گنبد قابوس دو رشته مقرنس ساده کار شده است که ازجمله اولین مقرنس‌های هنر اسلامی ایران به‌شمار می‌رود. این دو «کتیبه کوفی» به‌صورت کمر‌بندی بدنه بنا را آرایش کرده‌اند. یکی از این کتیبه‌ها در ۸ متری پای آن و دیگری بالا در زیر گنبد مخروطی شکل قرار گرفته است. نوع نوشته کوفی کتیبه‌ها ساده و آجری است حروف آن بی هیچ آرایشی بر‌جسته و خوانا کار شده‌اند و حاشیه دور آن‌ها قاب مستطیلی شکلی است از آجر .
برگردان متن کتیبه‌های سازه چنین است:
«به نام خداوند بخشنده مهربان
این است کاخ باشکوه
امیر شمس المعالی
امیر پسر امیر
قابوس فرزند وشمگیر
فرمان داد به ساخت آن در زندگی خویش
سال سیصد و نود و هفت قمری
و سال سیصد و هفتاد و پنج (خورشیدی ) »
پروفسور «آرتور پوپ» در مورد این بنا چنین نوشته‌است:
«در زیر سمت شرق کوه‌های البرز و در برابر صحراهای پهناور آسیا یکی از بزرگ‌ترین شاه‌کارهای معماری ایران با تمام شکوه و عظمت خود قد بر افراشته است. این بنا گنبد قابوس بقعه آرام‌گاه قابوس‌بن وشمگیر است و برج آرام‌گاه از هرگونه آرایش مبراست. جنگنده‌ای با نیروی ایمان در نبرد روی درروی، پادشاهی شاعر در نبرد با ابدیت، آیا آرام‌گاهی چنین عظیم و مقتدر وجود دارد؟»
«شمس‌المعالی قابوس‌بن وشمگیر» فرمانروای گرگان، مردی دانش‌مند، هنرمند، سلحشور، دوست‌دار و مشوق علم و هنر بود که به سال «402 هـجری قمری» یعنی 5 سال بعد از ساخت گنبد قابوس وفات یافت .
این بنا اینک در فهرست بناهای تاریخی ایران به ثبت رسیده است، پیشنهاد می‌کنم اگر به گرگان سفری داشتید، دیدار از «گنبد قابوس» را فراموش نکنید. و در پایان نیز شعری از قابوس‌بن وشمگیر تقدیم به شما.
«شش چیز در آن زلف تو دارد مسکن پیچ و گره و بند و خم و تاب و شکن
شش چیز دگر از آن نصیب دل من عشق و غم و درد و رنج و تیمار و محن »
1- قابوس‌نامه – شمس المعالی قابوس‌بن وشمگیر
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
