مازیار مهدوی‌فر
بالاخره پس از چند ماه انتظار و شنیدن ضد و نقیض‌های فراوان در مورد فیلم «پایان‌نامه» که بارها تایید و تکذیب شد، نمایش این فیلم در جشن‌واره، بسیاری از مسایل را روشن کرد. به گفته خبرگزاری‌ها در طول زمان نمایش این فیلم اکثریت منتقدان حاضر در سالن همایش‌های برج میلاد که تمامی صندلی‌های آن را اشغال کرده بودند، با تشویق‌های پیاپی و خنده‌هایی از سر تمسخر به ساختار ضعیف و محتوای غیرعقلانی فیلم انتقاد کردند. دامنه این انتقادات شدید به نشست مطبوعاتی نیز کشیده شد و حجم بالایی از افرادی که در این نشست حاضر بودند از هر گروه و گرایش سیاسی و رسانه‌ای، نسبت به محتوای غیراخلاقی فیلم انتقاد کردند.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
پایان‌نامه درباره چهار جوان است که در جریان یافتن استاد راه‌نماشان سر از خانه‌ای در می‌آورند که تلاش شده به عنوان محفل سبزها معرفی شود. چهار دوست دانش‌گاهی به دلیل رفتن به خانه سبزها، مورد هجوم و ترور قرار می‌گیرند و در نهایت سه نفر از آن‌ها کشته می‌شوند. تلاش شده صحنه تیر‌خوردن نقش اصلی فیلم که «بهاره افشاری» ایفاگر آن است تداعی‌کننده صحنه شهادت «ندا آقا‌سلطان» باشد. در این گفتار سعی در نقد این فیلم ندارم چرا که اساسن وجهی از فیلم که باعث پرداختن به آن است نه وجه هنری و سینمایی آن بلکه وجه سیاسی موجود در آن است. به نظر می‌رسد دست‌اندر‌کاران سینمایی حاکمیت پس از گذشت بیش از یک سال از انتخابات ریاست جمهوری و تولید آثار هنری متعدد در نقد آن و سایر عمل‌کردهای حکومت که اتفاقن بسیاری از آن‌ها توسط هنرمندان و سینما‌گران شناس‌نامه‌دار کشور ساخته شده، به این فکر افتادند که بایستی برای مبارزه با اثرات این آثار، خود به تولید آثار مشابهی بپردازند. نگارنده از پشت صحنه ماجراهای تولید و انتخاب عوامل فیلم بی‌خبر است اما مسایلی از قبیل نام تهیه‌کننده و کارگردان و اخباری که در زمان ساخت فیلم در مورد ورود و خروج بازی‌گران مختلف به لیست بازی‌گران فیلم شنیده می‌شد و شاید مهم‌تر از همه این‌ها حرف‌هایی که تهیه‌کننده، کارگردان و بازی‌گران فیلم در جلسه نقد و بررسی آن در جشن‌واره مطرح کردند، خود گویای بسیاری از مسایل است.
پایان‌نامه درباره چهار جوان است که در جریان یافتن استاد راه‌نماشان سر از خانه‌ای در می‌آورند که تلاش شده به عنوان محفل سبزها معرفی شود
انتخاب «حامد کلاهداری» جوان به عنوان کارگردان که پیش از این تنها تجربه ساخت فیلم ناموفق «شکلات داغ» را در کارنامه خود دارد توسط تهیه‌کنندگان دولتی فیلم بسیار جالب است و می‌تواند به این علت باشد که هیچ کارگردان دیگری حاضر به هم‌کاری در چنین پروژه‌ای نشده است.حتا افرادی مانند «سلحشور» و «ابوالقاسم طالبی» که به حمایت از دولت و حکومت معروفند و از باب جان نثاری در مقابل نظام صاحب جایگاهند. این‌که چگونه است برای چنین فیلم استراتژیک و مهمی برای حکومت (سخنان روح‌اله شمقدری، تهیه‌کننده فیلم هم تایید‌کننده این موضوع است) چنین کارگردانی انتخاب شده باز هم جای تامل و تحلیل دارد.
«روح‌اله شمقدری» که برادر «جواد شمقدری» معاونت سینمایی وزارت ارشاد است در جلسه پس از نمایش فیلم به صراحت اعلام می‌کند که چون این فیلم‌نامه هیچ تهیه‌کننده‌ای پیدا نکرد، ما مجبور شدیم خودمان وارد عمل شویم. سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا این فیلم سیاسی به زعم آقایان بسیار مهم هیچ تهیه‌کننده‌ای پیدا نکرده تا در نهایت خود آقای شمقدری و موسسه فرمایشی مرآت هنر به قول خود ایشان مجبور شده‌اند آن را دست بگیرند.
اما در مورد بازی‌گران، ابتدا قرار بود «لیلا اوتادی» بازیگر فیلم‌های عامه‌‌پسند نقش محوری فیلم را بازی کند که به محض اعلام این خبر با واکنش بسیار تند مردم و هنرمندان مواجه شد، تا جایی که دامنه این اعتراضات به اینترنت هم کشید و حتا صفحه ویژه‌ای در فیس بوک به آن اختصاص پیدا کرد. نتیجه این اعتراضات استعفای اوتادی از بازی در فیلم بود. اگرچه او ابتدا قراردادش برای بازی در این فیلم را تکذیب کرد اما بعدن اعلام کرد که به علت شکستگی پایش از این پروژه کنار کشیده است. «امیر آقایی» دیگر بازی‌گری که برای بازی در نقش محوری فیلم قرارداد بسته بود هم در همان دوران انصراف خود را از حضور در فیلم به علت تغییرات بسیار زیاد فیلم‌نامه نسبت به نسخه اولیه اعلام کرد. اگرچه کلاهداری این موضوع را به دلیل عدم شایستگی آقایی برای ایفای نقش مذکور دانسته است. این مسایل سبب شد تا تهیه‌کنندگان فیلم نسبت به رسانه‌ای کردن بازی‌گران بعدی انتخاب شده دقت فراوانی به خرج دهند تا آن‌ها هم به سرنوشت قبلی‌ها دچار نشوند.
سرانجام بازی‌گرانی چون «محمد‌رضا شریفی‌نیا»، «داریوش ارجمند»، «احمد نجفی»، «بهاره افشاری»، «مریم کاویانی» و «حامد کمیلی» نقش‌های اصلی فیلم را به عهده گرفتند که در این میان سه نفر اول مدت‌هاست که صرف‌نظر از توانایی‌های هنری‌شان با حضور در برنامه‌های دولتی و بعضن شو‌های حکومتی خود را رسمن به عنوان هنرمندان رسمی حکومت جا انداخته‌اند. مریم کاویانی در جلسه نقد فیلم اعلام کرد که تنها یک دقیقه در فیلم بازی داشته که آن هم برای شناخت بیش‌تر آقای کلاهداری بوده. حامد کمیلی دیگر بازیگر فیلم هم مورد مشابهی را به عنوان انگیزه‌اش از حضور در فیلم اعلام کرده است. این‌که کارگردان 28 ساله جوان ما چه دارد که این بازی‌گران برای شناخت بیش‌تر او بازی در این فیلم را پذیرفته‌اند بیش‌تر به یک شوخی می‌ماند. اما خنده‌دار‌ترین اظهارات، شاید به بهاره افشاری، بازیگر نقش اصلی فیلم برگردد. وی گفت: «باید بگویم این‌که ما امروز اینجا هستیم و این تعداد زیاد عکاس که حضور دارند، نشان می‌دهد که ما آدم‌های مهمی هستیم و من به حامد کلاهداری تبریک می‌گویم.»
وی درباره نقش خود در فیلم گفت: «لزومی ندارد وقتی یک نقشی را بازی می‌کنیم حتمن آن را باور داشته باشیم. نقشی که به من در این فیلم پیشنهاد شد به هر بازیگر دیگری نیز پیشنهاد می‌شد حتمن قبول می‌کرد.»
کلاهداری اعتقاد دارد که با این فیلم ژانر جدیدی به نام ژانر سیاسی را در سینمای ایران زنده کرده است. (علی‌رغم مصاحبه چند ماه قبلش که این فیلم را یک فیلم تخیلی پلیسی دانسته بود و سیاسی بودن آن را رد کرده بود.) او در جایی می‌گوید که در زمان ساخت فیلم تحت فشارهای روحی و مالی شدید بوده و در جایی دیگر تعداد جلسات فیلم‌برداری را 70 تا 80 روز اعلام می‌کند.
برای اطلاع ایشان بگویم که در سینمای امروز ایران 70 روز فیلم‌برداری شامل حال فیلم‌های پر‌خرج و پر‌هزینه می‌شود که معمولن تهیه‌کنندگان قدرت‌مند و دولتی دارند. اما سخن آخر با مسوولان هیت انتخاب فیلم‌ها برای بخش مسابقه جشن‌واره از جمله خانم «پوران درخشنده» است. ایشان در جایی فرموده‌اند علت عدم انتخاب فیلمی مانند «مرهم» (ساخته تحسین‌شده علی‌رضا داوود‌نژاد) برای بخش مسابقه ازدحام فیلم‌های با کیفیت ارایه شده به دفتر جشن‌واره بوده است. با این اوصاف باید از ایشان پرسید که علت انتخاب فیلم پایان‌نامه که جدن از کیفیت نازل هنری توهین به خون‌های ریخته شده در جریان انتخابات دهم و حوادث پس از آن و تلاش‌های جوانان این سرزمین برای به دست گرفتن سرنوشت‌شان است، چه بوده است؟
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
