اکبر ترشیزاد/ رادیو کوچه
دروغ سیزده یک رسم قدیمی در میان ایرانیان است. تاکنون بسیاری به ریشه‌های آیینی و باستانی این رسم پرداخته‌اند. اما می‌توان از زاویه‌ی تازه‌ای نیز به این موضوع نگاه کرد. به گمانم می‌شود با بررسی و دسته‌بندی و تحلیل دروغ‌هایی که هر ساله در این روز در ایران و یا در میان ایرانیان دنیا گفته می‌شود، به نوعی شناخت از وضعیت سیاسی-اجتماعی جامعه‌ی ایران و ایرانیان رسید.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
بخش فراوانی از دروغ‌های سیزده امسال سیاسی بودند. در حقیقت جامعه‌ی به شدت سیاسی درون ایران و ایرانیان مهاجر، به‌وسیله‌ی دروغ‌های سیزده، به نوعی آرزوهای دست‌نیافته‌ی خود در صحنه‌ی سیاسی کشور و یا کینه‌هایی که از برخی شخصیت‌های سیاسی دارند را بیان کردند. چند نمونه از این دروغ‌ها به این شرح بودند.
«به گزارش یونسکو ایران در سال 2010 مقام اول آزادی بیان را در جهان به خود اختصاص داد»
«علی‌خامنه‌ای رهبر جمهوری‌اسلامی در دیدار فرماندهان سپاه به آن‌ها قول داد که به‌زودی در ایران برای نوع حکومت رفراندوم برگزار کند و تمامی زندانیان سیاسی را آزاد و از خانواده‌ی کشته‌شدگان دل‌جویی کند.»
«پناهندگی حسین شریعت‌مداری مشهور به حسین‌بازجو به کشور فرانسه و پشت کردن به دولت»
«سقوط هواپیمای فرماندهان سپاه و کشته شدن تمامی آن‌ها به هم‌راه وزیراطلاعات حیدر مصلحی»
جالب این‌جاست که بخش‌هایی از حکومت نیز در این بازی شریک شدند و برخی از حرف‌ها، نظریات و ایده‌آل‌هایی را که شاید نمی‌توانستند به صراحت بیان کنند، در این غالب بر زبان راندند. برای نمونه به دروغ سیزده سایت «تابناک» توجه بفرمایید که خود گویای همه‌چیز است.
«به گزارش تابناک یک سایت خبری، امروز در خبری به نقل از خبرگزاری «رویترز» مدعی شد، نامه محرمانه‌ای روز دهم فروردین توسط سفیر سوییس در تهران به عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران، تحویل «علی‌اکبر صالحی» شده و «هیلاری کلینتون» از آمادگی خود برای سفر به تهران در این نامه خبر داده است.»
تعدادی دیگر از این دروغ‌ها و انکار سریع آن‌ها از سوی مسوولان جمهوری اسلامی، نشان از آن داشت که از سویی حکومت خود به‌طور ناخودآگاه از ضعف و عدم‌توانایی خود باخبر است و از سویی دیگر به شدت از جامعه و واکنش‌های آن هراس دارد. دو نمونه از این خبرها را در ادامه می‌شنوید:
«وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی اعلام کرد که خبر جای‌گزینی اینترنت ملی به جای اینترنت جهانی کاملن بی‌پایه و اساس است.»
«دعوت دانش‌گاه «جرج واشنگتن» از احمدی‌نژاد برای مناظره با «اسلاوی ژیژک» ساختگی اعلام شد.»
با نگاه به دروغ‌های فراوانی که در فضاهای مجازی و از سوی مردم عادی بیان شد، می‌توان به آسانی به آن چیزهایی که در ذهنیت توده‌های مردم به عنوان آرزوهای دست‌نایافتنی و یا آرمان‌هایشان وجود دارد، پی برد. به عنوان مثال اگر در چند روز اخیر به شبکه اجتماعی فیس‌بوک نگاهی می‌انداختید، خبرهای این‌چنینی زیاد می‌یافتید.
«بالاخره در لاتاری گرین‌کارت آمریکا قبول شدم»
«با یک پسر مقیم فرانسه ازدواج کردم، دارم می‌رم پاریس»
«از یک دانش‌گاه کانادا ویزای دانش‌جویی گرفتم»
«تو قرعه‌کشی بانک یه خونه برنده شدم»
این روزها یک دروغ به ظاهر ساده نیز چند باری به چشمم خورد، که گویای بخشی از رفتارهای زشت اجتماعی ما ایرانی‌ها بود. بعضی از زوج‌ها به دروغ خبر حاملگی و در انتظار فرزند بودن خود را بر روی شبکه اجتماعی قرار داده بودند. نکته‌ی بسیار جالب واکنش‌هایی بود که از سوی پیر و جوان و زن و مرد به این خبر داده می‌شد. حرف‌هایی هم‌چون: «چه عجب»، «داشت دیر می‌شد‌ها»، «وای مادر دستت درد نکنه که مادرت رو آرزو به دل نذاشتی»، «دایی همیشه آرزوم بود بچه‌ات رو ببینم.»
تمامی این سخنان به نوعی نشان از خصیصه‌ی خاله‌زنک بودن ما ایرانیان دارد که اگر در وجودمان پنهانش نیز بکنیم، روزی دم‌خروس از زیر عبای‌مان بیرون می‌زند، کافی است که شرایطش فراهم شود.
در پایان جالب است که بدانید شماری از ایرانیان در این روزها، خبرهایی را که با اخلاقیات و ذائقه‌‌شان خوش نمی‌آمد، به حساب دروغ سیزده گذاشته و در برابر آن‌ها موضع گرفتند. نمونه‌ی جالب آن خبری بود که هنرمند و موسیقی‌دان برجسته‌ی ایرانی «سعید شنبه‌زاده» در صفحه‌ی اینترنتی خود گذاشته بود و در آن اعلام کرده بود که می‌خواهد به نشانه‌ی اعتراض، در روز 21 تیرماه که از سوی جمهوری اسلامی به عنوان روز حجاب اعلام شده، کنسرتی را به‌صورت برهنه برگزار کند. واکنش ایرانیان خارج از کشور واقعن باعث تعجب بود و شمار فراوانی از آن‌ها این حرف را به حساب دروغ سیزده گذاشته و شنبه‌زاده را برای اعلام آن نکوهش نیز کرده بودند. ولی دوستان خبر واقعی است و شک ندارم که غوغایی خواهد کرد این هنرمند برهنه، در روزی که قرار است تا روز حجاب باشد.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
