سروش / رادیو کوچه
souroosh@radiokoocheh.com
اول دی‌ماه مصادف با سال‌روز برابری انسان ها در ایران باستان است. از ۱۷۳۸ سال پیش از میلاد این روز «دی‌گان» و «خور روز» نامیده شده است که به زعم ایرانیان باستان روز تولد دوباره خورشید پس از بلندترین شب سال بوده است.
در سال ۱۷۳۸ قبل از میلاد یعنی ۳۷۴۳ سال پیش زرتشتیان ایرانی پس از حمله اعراب مسلمان در قرن هفتم میلادی جلای وطن کرده و به هند رفتند و در آنجا ماندگار شدند. پس از آن بود که یک تقویم ویژه پارسیان هند رویدادها را نشان می‌داد.
ایرانیان باستان که با نگرانی از طولانی بودن شب و ترس از باز نیامدن خورشید تا سپیده دم در کنار یکدیگر بیدار می‌نشستند و خود را سرگرم می‌کردند تا اندوه ظلمت را فراموش کنند، روز پس از آن شب (یکم دی ماه) را که «خور روز» و «دی گان (بمانند مهرگان)» می‌خواندند به استراحت می‌پرداختند. این روز در آن ایام تعطیل عمومی بود.
ایرانیان در این روز عمدتن به این لحاظ از کار دست می‌کشیدند که نمی‌خواستند احیانن مرتکب بدی کردن به خصوص دروغ گفتن شوند که ارتکاب هر کار بد، هرچند کوچک، در روز تولد خورشید گناهی بسیار بزرگ و نابخشودنی شمرده می‌شد.
«خور روز، یکم دی ماه» در ایران باستان درعین حال روز برابری انسان ها (حقوق بشر) بود. در این روز همگان از جمله شاه لباس ساده می‌پوشیدند تا یکسان به نظر آیند و کسی حق دستور دادن به دیگری را نداشت و کارها داوطلبانه انجام می‌گرفت، نه تحت امر. در این روز جنگ کردن و خونریزی، شکار، و حتا کشتن گوسفند و مرغ هم ممنوع بود.
این مراسم «خور روز» از طریق ایران به قلمرو رومیان راه یافت و جشن «ساتورن» خوانده می‌شد. جشن ساتورن پس از مسیحی شدن رومی‌ها هم اعتبار خود را از دست نداد و ادامه یافت.
در همان نخستین سال‌های آزاد شدن پیروی از مسیحیت در میان رومیان، با تصویب رییس وقت کلیسا، کریسمس (مراسم میلاد مسیح ) را 25 دسامبر قراردادند که چهار روز و در سال‌های کبیسه سه روز پس از خور روز (شب 21 دسامبر) است و مفهوم هر دو واژه هم یکی است.از آن پس این دو میلاد تقریبن باهم بر گزار می‌شده‌اند.
آراستن سرو وکاج در کریسمس هم از ایران باستان اقتباس شده است.
یکی از آیین‌های ویژه «دی گان» این بود که ایرانیان در این روز در برابر درخت سرو که به آن به چشم مظهر مقاومت در برابر تاریکی و سرما می‌نگریستند می‌ایستادند و قول می‌دادند که تا سال بعد دست‌کم یک نهال سرو دیگر بکارند.
جنبش‌های حفظ محیط زیست که از قرن بیستم در همه جا بپاخاسته‌اند از این کار ایرانیان باستان تمجید فراوان می‌کنند و به منش آنان احترام می‌گذارند. کشت درخت سرو و کاج اینک به عادتی جهانی مبدل شده است.
باید دانست که زبان‌شناسان واژه «دیday» به معنای روز را گرفته شده از دی ماه ایرانیان می‌پندارند. زبان انگلیسی یک زبان گرمانیک (ریشه آلمانی) و خویشاوند زبان فارسی است.
«هرمان هیرت» زبان شناس بزرگ آلمان که گرامر تطبیقی زبان های آریایی را نوشته است که پارسی از جمله این زبان ها است نظر داده که «دی» به معنای «روز» به این دلیل بر این ماه ایرانی گذارده شده که ماه تولد دوباره خورشید است. هرمان هیرت در آستانه «دی گان» به دنیا آمده بود و به زادروز خود که مصادف با تولد دوباره خورشید بود، مباهات بسیار می‌کرد.
منبع
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
