پیمان عابدی / رادیو کوچه
یکی از مهم‌ترین هدف‌های رضاشاه به‌وجود آوردن دولتی مدرن و غیر دینی کردن ساختار جامعه بود. در این راه وظیفه‌ی دشوار نوسازی کامل وزارت عدلیه را به «علی اکبر داور»، حقوق‌دان تحصیل‌کرده‌ی سوییس واگذار کرد و او هم حقوق‌دانان تحصیل‌کرده جدید را جای‌گزین قضات سنتی و مذهبی کرد، ترجمه‌های تعدیل یافته‌ای از حقوق مدنی فرانسه و حقوق جزایی ایتالیا را که برخی از آن‌ها با قوانین شرع متعارض بود به نظام حقوقی ایران وارد کرد.
فایل صوتی را از اینجا بشنوید
بدین ترتیب قوانین مربوط به اموال منقول و غیرمنقول، قراردادها، معاملات و تعهدات، وکالت، ماترک متوفا، وصیت و ارث را تدوین کرد. او هم‌چنین مشاغل سودآور ثبت اسناد را از علما گرفت و به وکلای غیر روحانی سپرد، سلسله مراتبی از دادگاه‌های دولتی به شکل دادگاه‌های بخش، ناحیه و استان و یک دادگاه عالی ایجاد کرد و مهم‌تر از همه این‌که مسوولیت تشخیص شرعی یا عرفی بودن موارد حقوقی را به قضات دولتی سپرد.
رضاشاه هم‌چنین از حضور روحانیون در مجلس کاست و بسیاری از مراسم مذهبی چون زنجیرزنی در ملا عام را غیر قانونی کرد. او با تضعیف قبایل، طوایف و عشایر بر این هدف بود که کشور چند قومی را به دولتی واحد با ملتی واحد و یک قدرت سیاسی تبدیل کند. از طرف دیگر و در پی اصلاحات قضایی، رضاشاه در ماه مه 1929 میلادی اعلام کرد که حقوق کاپیتولاسیونی کلیه کشورهای خارجی در ایران لغو شده‌است. ایرانی که در قرن نوزدهم حق دادرسی و محاکمه مجرمین اتباع خارجی را که متهم به ارتکاب جرم یا جنایت می‌شدند از خود سلب و این حق را به دولت‌های خارجی واگذار کرده بود، اینک به نحوی موثر استدلال می‌کرد که ایران دارای نظام قضایی و مجموعه قوانینی هم‌پایه‌ی هر کشور اروپایی است و اتباع خارجی نیز در دادگاه‌های ایران از عدالت برخوردار خواهند بود.
رضا شاه را هم‌واره «اصلاح‌گر» و «بانی مدرنیزاسیون» تلقی کرده‌اند.، در واقع قصد او از تاسیس نهادهای جدید، گسترش سلطه از طریق گسترش قدرت دولت در همه بخش‌های کشور بود، از سیاست گرفته تا اقتصاد و اجتماع و ایدیولوژی. میراثی که او پشت سر گذاشت در واقع محصول فرعی اقدامات مصمم وی برای ایجاد دولت متمرکز قدرت‌مند بود. سلطه مطلق او بر نظام سیاسی، به‌طور عمده از طریق تبدیل مجلس از یک مرکز قدرت آریستوکراتیک به یک مجلس کاملن فرمایشی و فرمان‌بردار صورت گرفت. به این مطلب و عوارض جانبی ناشی از منش استبدادی رضا شاه در قسمت‌های بعدی خواهیم پرداخت.
تاسیس نظام آموزشی مدرن، تاسیس مدارس به‌سبک اروپایی، تدریس مواد درسی جدید، برچیدن نظام آموزشی کهنه و گسترش آموزش عالی در سال 1304 خورشیدی از دیگر اقدامات پایه‌ای و زیرساختی حکومت رضاه شاه است
رضا شاه هم‌چنین گام‌های بلندی در جهت ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی لازم برای توسعه اقتصادی، به‌ویژه ایجاد شبکه حمل و نقل و گسترش شبکه ارتباطات برداشت. طی سال‌های 1307-1312 خورشیدی به‌طور متوسط نزدیک به 7% بودجه کل کشور به ایجاد و گسترش شبکه ارتباطات، یعنی شبکه‌های پست، تلگراف و تلفن اختصاص داده‌شد. طی دوره 1313-1320خورشیدی سهم شبکه حمل و نقل در کل بودجه کشور به‌طور متوسط نزدیک به 24% بود و در فاصله 1318-1319 متجاوز از 32% کل بودجه کشور به بخش حمل و نقل اختصاص داشت. ساختمان راه آهن سراسری ایران که بندر شاه را از طریق تهران و غرب و جنوب غربی به اهواز در فاصله 1400 کیلومتری آن وصل می‌کرد آغاز شد و در سال 1317 پایان یافت. هزینه این پروژه به‌طور عمده از محل مالیات‌های ویژه برچای و قند تامین شد.
تاسیس نظام آموزشی مدرن، تاسیس مدارس به‌سبک اروپایی، تدریس مواد درسی جدید، برچیدن نظام آموزشی کهنه و گسترش آموزش عالی در سال 1304 خورشیدی از دیگر اقدامات پایه‌ای و زیرساختی حکومت رضاه شاه است که نقش مهمی در تحول ایران ایفا نمود. طی دوره 1307-1312خورشیدی نزدیک به 7% کل بودجه کشور به ایجاد و گسترش نظام آموزشی مدرن اختصاص داده شد که در مقایسه با سایر کشورها رقم بسیار چشم‌گیری است. برای کل دوره 1307 – 1320، سهم بخش آموزش در کل بودجه کشور نزدیک به 6% بود.
هم‌چنین نوسازی نظام پولی کشور با تاسیس بانک سراسری ایرانی ، یعنی بانک ملی ایران آغاز شد. هم‌زمان انحصار چاپ اسکناس که تا آن زمان در اختیار بانک (انگلیسی) شاهی بود به بانک جدید منتقل گشت.
چون صنعتی کردن کشور یکی از اهداف حکومت رضا شاه بود، در سال 1306خورشیدی برای نخستین بار 13% بودجه کشور به اجرای طرح‌های توسعه اقتصادی اختصاص داده‌شد. سهم صنایع و معادن در بودجه کل کشور از حدود 1% طی دوره 1307-1312 به 19% طی دوره 1313-1320خورشیدی افزایش یافت.
در سال‌های 1319 و 1320 نزدیک به 20% کل بودجه کشور به بخش صنایع و بازرگانی اختصاص داشت. این سهم در اواخر دوره مزبور یعنی سال‌های 1319 و 1320 متجاوز از 24% بود. در واقع در سال 1320 خورشیدی بودجه صنایع به‌طور تقریبی 50 برابر رقم مربوط به‌سال 1313 بود. بیش‌تر این بودجه صرف برپایی کارخانه‌های مدرن، مانند کارخانه‌های تولید قند و شکر، محصولات نخی و ابریشمی، مصالح ساختمانی، شیشه، کبریت و محصولات چرمی شد. در سال 1320 خورشیدی نیروی کار صنعتی، به‌جز نفت، تقریبن سه برابر بیش‌تر از ده سال پیش از آن بود. در سال 1319 سهم اعتبارات راه‌سازی و صنایع در کل بودجه کشور به 55% بالغ گردید.
«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»
