«راه‌های شناسایی عاملان هرحادثه»

نامه وارده/ رادیوکوچه

در جمهوری اسلامی ایران هیچ چیزی ثبات ندارد و رخ‌دادها در این کشور از هیچ قانون و نظمی تبعیت نمی‌کنند، اما در عین حال در یک مورد می‌توان الگوریتمی ثابت را مشاهده کرد که «پی‌گیری حوادث» نام دارد.

در کشور پهناوری با 1648195 کیلومتر مربع مساحت، هر روز اتفاقات مختلفی رخ می‌دهد که ماهیت ایرانی دارد و در هیچ جای دیگر دنیا نمی‌توان مشابه آن را پیدا کرد. در یک روز، هم زمان دو قطار در موقعیت‌های مختلف از ریل خارج می‌شوند، روز بعد هواپیما چند دقیقه پس از بلند شدن از روی باند با باک پر از سوخت وسط بیابان سقوط می‌کند، خبرنگاران را با هواپیمای نظامی به مسافرت می‌برند، پژو 405 و سمند ناگهان آتش می‌گیرند، در جاده‌های سراسر کشور تصادفات وحشتناک رخ می‌دهد، هواپیماها هنگام فرود و نشستن دچار سقوط می‌شوند، راننده‌های خسته اتوبوس را با مسافرهایش به ته دره هدایت می‌کنند و واکسن تقلبی آنفولانزای خوکی در بازار توزیع می‌شود، ولی با این حال هیچ فرد و گروه و شرکت و سازمان و وزارتخانه‌ای مسوولیت این رخدادها را بر عهده نمی‌گیرد. رسانه‌ها و بخش‌های خبری تلویزیون هم به انتشار این اخبار عادت کرده‌اند و فقط آن را برای مردم اطلاع‌رسانی می‌کنند. آن‌ها چنان راحت از کنار این مسایل می‌گذرند که گویی گوینده شبکه FNN News ژاپن در حال خواندن خبری درباره وقوع زلزله در توکیو است. مردم ایران هم به شنیدن این خبرها عادت کرده‌اند و جمعه‌ها که در بخش‌های خبری چیزی جز تکرار نکات مهم خطبه‌های نماز جمعه چیز دیگری نمی‌شنود، کلافه هستند.

واگذاری زوری مسوولیت

در طول شبانه‌روز اتفاقات عجیبی در ایران رخ می‌دهد و کسی هم پی‌گیر آن نیست. برای مثال، سال‌هاست که پراید تولید می‌شود. استفاده از این خودرو برای سلامتی و ایمنی سرنشین‌ها خطر ایجاد می‌کند و بسیاری از مردم تاکنون در تصادفات ساده جان خود را از دست داده‌اند. اما تولید پراید هیچ‌وقت متوقف نشده و به احتمال زیاد هیچ‌وقت هم نخواهد شد. در ایران اتفاقات دیگری نیز رخ می‌دهد که از دسته نخست متفاوت است. یعنی وقتی بمبی منفجر می‌شود یا کسی را ترور می‌کنند، بلافاصله گوینده اخبار سیما پس از خواندن متن خبر، عاملان حادثه را نیز معرفی می‌کند.

گاهی حادثه چنان تکان‌دهنده است که اعلام اخبار تکمیلی به زمان بیشتری نیاز دارد، اما به طور معمول 24 ساعت بعد، واحد مرکزی خبر اتفاق را گردن گروه یا فرقه خاصی می‌اندازد. علاوه بر تلویزیون، خبرگزاری فارس و سایت رجانیوز نیز در معرفی آنی مقصران حوادث گاهی پیش قدم می‌شوند. در بسیاری موارد مشاهده شده که رسانه‌های ایران علام کرده‌اند حادثه را چه گروهی مسبب شده، اما خود آن‌ها در گفت‌وگو با رسانه‌های خارجی آن ادعا را تکذیب کرده‌اند. در مواقعی هم فقط رسانه‌های ایران گروهی را مقصر اعلام می‌کنند و عرصه بین‌الملل هم‌چنان ساکت می‌ماند و تنها جایی که درباره آن حرف زده و ادعایی داشته، ایران است.

دلایل افزایش تروریسم

اگر در نقطه‌ای از دنیا بمبی منفجر شود، هر کسی می‌تواند با یک شبکه تلویزیونی تماس بگیرد و بگوید که کار خودش بوده، اما مدیران رسانه‌ها ادعای کسی را باور می‌کنند که مدرکی از صحنه حادثه داشته باشد. در دو دهه گذشته برای ثبت صحنه‌های ترور یا انفجار از عکاسان حرفه‌ای استفاده می‌شد اما با رواج نرم‌افزارهایی چون فتوشاپ، عکس استحکام خود به عنوان سندی غیر قابل انکار را از دست داد.

با آن که هزینه خرید یا اجاره دوربین و سه‌پایه و استخدام تصویربردار حرفه‌ای سنگین بود، اما گروه‌ها به ناچار به آن روی آوردند. البته در چند سال اخیر با گسترش صنعت تروریسم در عراق و افغانستان به علت کثرت و فشردگی عملیات‌های انجام شده، گروه‌ها برای ثبت وقایع از دوربین‌های هندی‌کم استفاده می‌کنند. از طرفی، آسان شدن تصویربرداری و فراوانی مواد منفجره از دلایل افزایش موج تروریسم در این دو کشور محسوب می‌شود. (این بخش برای مطالعه بود و در امتحان از آن سوال نمی‌آید. بیخودی خوندیدش!)

چگونه مسوولیت بپذیریم

هر گروهی که فیلمی از صحنه انفجار یا ترور را برای نخستین‌بار به دفتر یک رسانه ارسال کند، مسوولیت آن عملیات را پذیرفته است و ادعای آن‌ها مورد قبول واقع می‌شود. از سال 2001 میلادی تاکنون، شبکه‌های العربیه و الجزیره در این عرصه با یکدیگر رقابت تنگاتنگی داشته‌اند. اما در این میان، ایران تنها کشوری است که بدون نیاز به هیچ فیلم و مدرکی، گروه‌هایی مختلف را مسؤول حوادث معرفی می‌کند. برای مثال پس از وقوع انفجار مقابل منزل یک فیزیکدان، شبکه خبر تلویزیون ایران بلافاصله سازمان سیا را مقصر اعلام کرد و چند سایت خبری نیز این اتفاق را به منافقین نسبت دادند. البته در چند سال اخیر منافقین برای تبلیغات خود هزینه چندانی نکرده‌اند، زیرا مقامات ایرانی بارها اتفاقات متعددی را به صورت رایگان گردن آن‌ها انداخته‌اند. این نکته نیز قابل توجه است که چرا برای ترور یک استاد دانشگاه، این همه هزینه می‌شود و بمب دارای ریموت کنترل را انتخاب می‌کنند. هم‌چنین می‌بایست هزینه موتورسیکلت، هرچند سرقتی باشد را نیز به فهرست هزینه‌ها اضافه کرد.

به اعتقاد کارشناسان، وقتی می‌شود بدون درگیری با تیم مسلح حفاظتی و هیچ ریسکی به راحتی شخصی را حتی از فاصله دور هدف گلوله قرار داد، تحمیل هزینه خرید مواد منفجره و چاشنی و آفیش متخصص و هماهنگی تیم عملیاتی و ایاب و ذهاب و صبحانه و شام قبل از عملیات بر سازمان، اسراف است و از آنجا که هنوز در سال حرکت به سوی اصلاح الگوی مصرف به سر می‌بریم، چنین اقداماتی جایز و پسندیده نیست. حتی ترور سعید حجاریان از پرخرج‌ترین ترورها محسوب می‌شود. این عملیات با آن که خودسرانه بود، اما انتخاب موتورسیکلت 1000 سی‌سی با توجه به مصرف سوخت آن از اساس اشتباه بود.

شناسایی فوریتی مقصران

گاهی حوادث مانند ترور مقام‌های سیاسی چنان بزرگ و اثرگذار هستند که ناگهان ایران را در صدر اخبار جهان قرار می‌دهند. در چنین مواقعی از 24 ساعت تا 5 روز بعد، ناگهان اعلام می‌شود که عاملان عملیات دستگیر شده‌اند. به طور معمول سه روز بعد این افراد به صورت غیرعلنی محاکمه می‌شوند و بالای جرثقیل می‌روند. در مواقعی هم که اعلام دستگیری عاملان حادثه عملی غیرمنطقی و تابلو به نظر برسد، مقام‌های نظامی یا انتظامی در گفت‌وگو با واحد مرکزی خبر ضمن عرض تسلیت، به امت شریف و شهیدپرور نوید می‌دهند که مظنونین در حال ردگیری هستند و در چند روز آینده دستگیر و تحویل مراجع قضایی خواهند شد.

نکات مهم این مبحث

* در ایران فقط اتفاقاتی که امنیت و بقای نظام را زیر سوال ببرد، مهم است و ضرورتی برای پی‌گیری باقی حوادث دیده نمی‌شود.

* در ایران فقط اتفاقاتی که امنیت و بقای نظام را زیر سوال ببرد، مهم است و ضرورتی برای پی‌گیری باقی حوادث دیده نمی‌شود. (این نکته چون خیلی مهم است، دوباره تکرار شده)

* در ایران فقط اتفاقاتی که امنیت و بقای نظام را زیر سوال ببرد، مهم است و ضرورتی برای پی‌گیری باقی حوادث دیده نمی‌شود. (این مبحث نکته مهم دیگری نداشت. همین را دوباره بخوانید و مطمئن باشید در امتحان ازش سوال میاد. بعدن پای ورقه ننویسید: استاد ما فکر کردیم ضروری نیست… کسی چیزی پای ورقه بنویسه، نمره‌اش صفر است! دو روز دیگه شما برای مثال می‌خواهید ماموران سازمان … باشید و یارو با کلی مقام و منصب  و ابهت و ثروت بیاد بهتون التماس کنه و زجه بزنه و اشک بریزه… زشت است الان این‌جوری آویزون استاد شوید… کمی پرستیژ داشته باشید!)

اطلب العلم من الظلمات الی النور

«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»