«پدر فیزیک ایران»

محبوبه /کوچه

Mahboobeh@koochehmail.com

سید محمود حسابی درچهارم اسفند سال 1281 در تهران زاده شد. پدرش؛ «سیدعباس معزالسلطنه» و مادرش،«گوهرشاد حسابی»، هر دو اهل تفرش بودند. او چهار سال اول دوران کودکی‌اش را در تهران سپری نمود. سپس به همراه والدین و برادرش عازم شامات شد. یک سال بعد پدرش به ایران برگشت و ازدواج کرد و به خواسته همسر دوم خود دستور داد که همسراولش، گوهرشاد وبچه‌هایش را از سفارت بیرون کنند. بعد از آن محمود و محمد با مادرشان در فقر زندگی کردند.

فایل صوتی را از اینجا بشنوید

فایل را از این جا دانلود کنید

محمود در 7 سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در «بیروت» با تنگدستی و مرارت‌های غربت آغاز و از ابتدا تا پایان تمامی تحصیلات عالیه را در میان همشاگردی‌هایی از کشورهای مختلف سپری کرد.

در منزل قرآن کریم، گلستان و بوستان سعدی، غزلیات حافظ و منشات قائم مقام را نزد مادرش گوهرشاد  آموخت. مادر بسیار به آینده محمود امید داشت و می‌دانست که روزی او انسانی بزرگ خواهد شد. محمود در چند رشته ورزشی نیز موفقیت‌هایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا در دوران نوجوانی و کوه پیمایی و راه پیمایی که از ورزش‌های مورد علاقه وی بود.

محمودحسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بود. وی با کمک تنی چند از دانشجویان خود در دانش‌سرای عالی توانست تغییراتی در کاسه تار (ساز ایرانی) ایجاد نماید.

پرفسور محمود حسابی مدارج عالی تحصیلی را بدین شرح طی کرد: لیسانس ادبیات سال  ۱۹۲۰ از دانشگاه آمریکایی بیروت در  ۱۷ سالگی، مهندسی راه و ساختمان سال  ۱۹۲۲ در  ۱۹ سالگی، دروس پزشکی از دانشگاه آمریکایی بیروت، دانشنامه ریاضی، نجوم و ستاره شناسی، دانشنامه بیولوژی (زیست شناسی)، مهندسی برق سال  ۱۹۲۵ از دانشکده برق اکول سوپریورد والکتریسیته پاریس، مدرک مهندسی معدن (پاریس)، دکترای فیزیک از دانشگاه سوربن پاریس سال1927.

او چهار زبان زنده دنیا فرانسه، انگلیسی، آلمانی و عربی را برای مطالعه و صحبت مورد استفاده قرار می‌داد. هم‌چنین به زبان‌های سانسکریت، یونانی، و لاتین، پهلوی، اوستا، ترکی و ایتالیایی اشراف داشت و آن را در تحقیقات علمی خود به‌خصوص در امر واژه گزینی زبان فارسی بکار می‌برد.

تاسیس مراکز علمی نظیر مدرسه مهندسی وزارت راه، دارالمعلمین عالی، و دانشسرای عالی، نوشتن قانون دانشگاه، تاسیس دانشگاه تهران و بنیان‌گذاری دانشکده‌های فنی و علوم از برجسته‌ترین خدمات فرهنگی وی است. هم‌چنین داشتن چند هزار دانشجو، فعالیت در دو نسل کاری و تربیت  ۷ نسل استاد، شاخص عمده این بزرگ مرد است.

از مشاغل واقدامات مهم استاد می‌توان به اولین نقشه برداری از راه ساحلی سراسری بنادر میان خلیج فارس، اولین راه تهران به شمشک، ساخت اولین رادیو در کشور، ماموریت خلع ید شرکت ملی نفت انگلیس، اولین رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران و وزیر فرهنگ در دولت دکتر محمد مصدق اشاره کرد.

هم‌چنین بنیان‌گذاری موسسه ژئوفیزیک، تاسیس سازمان انرژی اتمی، ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی، پایه‌گذاری انجمن موسیقی ایران، تشکیل فرهنگستان زبان ایران، تدوین قانون و تشکیل موسسه استاندارد،تاسیس اولین بیمارستان خصوصی ایران بنام «گوهرشاد»، بنیان‌گذاری مرکز مخابرات اسدآباد، تعیین ساعت ایران، نصب و راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران، پایه‌گذاری اولین مدرسه عشایری در ایران (لرستان)، ایجاد اولین رصدخانه نوین در ایران ( تعقیب ماهواره‌ها)، نمایانگر گوشه دیگری از خدمات پرفسور حسابی به کشور است.

او هم‌چنین در زمینه تحقیق علمی  ۲۳ مقاله رساله و کتاب به چاپ رساند که در برگیرنده زمینه‌های مختلف بویژه فیزیک مدرن، واژه‌های علمی، زبان فارسی و مباحث علمی گوناگون است.

تئوری بی‌نهایت بودن ذرات این دانشمند ایرانی در میان فیزیکدانان جهان شناخته شده است و نشان «لژیون دونور» بزرگ‌ترین نشان علمی کشور فرانسه به همین مناسبت به وی اهدا شد.

پروفسور حسابی  اعتقاد داشت که طبیعت تحت آهنگ موزون و عرفانی خود درحال نیایش است و «تئوری بی‌نهایت بودن ذرات» را با وحدت وجود مرتبط می‌دانست

پروفسور حسابی  اعتقاد داشت که طبیعت تحت آهنگ موزون و عرفانی خود درحال نیایش است و «تئوری بی‌نهایت بودن ذرات» را با وحدت وجود مرتبط می‌دانست. وی می‌گفت: «شاید بیست شاگرد ممتاز درس بخوانند و فارغ التحصیل شوند ولی کسی که دید و نظر جدیدی دارد، باید تقوا نیز داشته باشد؛ چنین افرادی نسبت به دیگران برتری دارند»

او حتا به هنگام انتخاب همسر، (با وجود پیشنهادهای بسیار از سوی خانواده‌های سرشناس و به اصطلاح متجدد آن روز) دختری از خانواده روحانی «حائری» را برگزیدند. وی به همسر و فرزندان خود عشق می‌ورزید و به آن‌ها احترام می‌گذاشت. با وجود مشغله بسیار، همواره می‌کوشید از هر فرصتی برای تبادل نظر و هم‌نشینی با آن‌ها استفاده کند. هر دو شب دو ساعت را به آموزش مطالب گوناگون و پاسخ‌گویی به پرسش‌های درسی فرزندان‌شان و هم‌چنین ساعتی را به آموزش فرزندان همسایگان اختصاص می‌داد.

این دانشمند ایرانی طی سال‌ها تحقیق و مطالعات علمی در دانشگاه‌های معتبر عالم با دانشمندان بزرگ جهان نظیر پرفسور «اینشتین»، «شرودینگر»، «بورن»، «فرمی» و چندین فیزیکدان دیگر و هم‌چنین علمای بزرگ مانند «راسل» و «آندره ژید» هم‌کاری و تبادل نظر نموده است. وی هم‌چنین تنها شاگرد ایرانی پروفسور «آلبرت اینشتین» بوده است.

در سال  ۱۳۶۶ در کنگره «۶۰ سال فیزیک ایران» که به مناسبت بزرگداشت استاد برگزار شد ازخدمات دکترحسابی به عنوان «پدر فیزیک ایران» قدردانی به عمل آمد.

و در سال  ۱۳۶۷ به عنوان «مرد علمی سال جهان» معرف شد.

پرفسور محمود حسابی در  ۱۲ شهریور سال  ۱۳۷۱ هنگام معالجه بیماری قلبی در بیمارستان دانشگاه ژنو بدرود حیات گفت. مقبره استاد بنا به خواسته خودش در زادگاه خانوادگی‌شان در شهردانشگاهی تفرش قراردارد.

اندک زمانی پس از مرگ دکتر حسابی در سال ۱۳۷۲، خانه او تبدیل به موزه‌ای شد که در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌ها و عکس‌های قدیمی و متن نطق‌ها و نوشته‌ها در آن به نمایش گذاشته شده‌ بود.

بنا به گفته ایرج حسابی فرزند پروفسور حسابی، او چند سال قبل از فوت وامی به مبلغ ۴۸ میلیون تومان به جهت انجام فعالیت‌های تحقیقاتی از یکی از بانک‌ها دریافت نمود و منزل خود را به رهن بانک در آورد. او تا زمان درگذشتش موفق به بازگرداندن این مبلغ به بانک نشد و در سال ۱۳۸۸ مبلغ وام با احتساب بهره‌اش بر ۵ میلیارد تومان بالغ گردید. بانک بر درب منزل دکتر حسابی که موزه نیز در آن واقع است آگهی حراج نصب نمود.

«نوشته فوق می تواند نظر نویسنده باشد و الزامن نظر رادیو کوچه نیست»